O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Jadval 5 
Osiyo mamlakatlari bo‘yicha xalqaro turistlarning tashrifi 
(2005 yil) 
Asosiy turistik 
yo‘nalishlar 
Keluvchi 
turistlarning 
umumiy soni 
(mln.kishi) 
 
 
Hissasi (%) 
Keluvchi 
turistlardan 
olingan 
daromad 
 (mln. dollar) 
 
 
Hissasi (%) 
Osiyo va Tinch 
okeani mintaqasi 
155432 
100,0 
138588 
100,0 
Avstraliya 
5020 
3,2 
14952 
10,8 
Kambodja 
1422 
0,9 
840 
0,6 
Xitoy 
46809 
30,1 
29296 
21,1 
Guam 
1228 
0,8 
- 
- 
Gonkong (Xitoy) 
14773 
9,5 
10286 
7,4 
Xindiston 
3915 
48,7 
7356 
4,9 
Indoneziya 
5002 
3,2 
4521 
3,3 
Eron 
1659 
- 
- 
- 
Yaponiya 
6728 
4,3 
12439 
9,0 

---

                      
45 
Koreya Respublikasi 
6022 
3,9 
5660 
4,1 
Laos xalq 
demokratik 
respublikasi 
672 
0,4 
147 
0,1 
Makao (Xitoy) 
9014 
5,8 
7757 
5,6 
Malayziya 
16431 
10,6 
8543 
6,2 
Yangi Zellandiya 
2365 
1,5 
4865 
3,5 
Fillipin 
2623 
1,7 
2130 
1,5 
Singapur 
7080 
4,6 
5740 
4,1 
Tayvan (Xitoy) 
3378 
2,2 
4977 
3,6 
Tailand 
11567 
7,4 
10108 
7,3 
Vetnam 
3468 
2,2 
- 
- 
 
Manba: 
Vsemirnaya turistskaya organizatsiya (YUNVTO) ©. 2006.   
 
 
Shuni  qayd  qilish  zarurki,  Osiyo  –  Tinch  okeani  mintaqasi,  Amerikadagidek 
turistlar kelishi bo‘yicha asosan bir sub mintaqada o‘rnashgan. Ammo biroq turistlar 
kelishi darajasi anchagina past. Ularning tarqalishi Sharqiy, Janubiy  – sharqiy Osiyo 
va Okeaniya hududlarida bir tekisda tarqalgan. 
 Osiyo-Tinch  okeani  mintaqasida  asosiy  turistlar  oqimi  Sharqiy  Osiyo  ya’ni 
Yaponiya,  Janubiy  Koreya  va  Xitoy  (3/5  qismi)  mamlakatlariga  to‘g‘ri  keladi. 
Ikkinchi o‘rinda esa Janubiy–sharqiy Osiyo (1/3) mamlakatlari egallaydi. Avstraliya 
va Okeaniya hududlariga qariyib 10 % keluvchi turistlar soni to‘g‘ri keladi. 
Hozirgi  kunda  Tinch  okeani  mintaqasi  xalqaro  turizm  bozorida  Xitoy  Xalq 
Respublikasi  (XXR)  alohida  o‘rinni  egallaydi.  Uning  evaziga  butun  mintaqaga 
keluvchi turistlarning 1/3 qismi, Syangan (Gonkong) va Tayvanni birgalikda qo‘shib 
hisoblaganda esa 50 % to‘g‘ri keladi.  
Umuman  olganda,  hozirgi  kundagi  Xitoy  turizmi  o‘tgan  asrning  70-  nchi 
yillaridan  boshlab  rivojlana  boshladi,  Qaysikim  Xitoyda  iqtisodiy  islohatlar  ya’ni 
«ochiq  eshik»  siyosati  amalga  oshirilishi  bilan  tub  o‘zgarishlar  ruy  berdi.  Birgina 
1988 yilda Xitoyga tashrif buyuruvchi turistlar umumiy soni 1979 yilga nisbatan 37 
barobarga oshdi. Shu davrda Xitoyga keluvchi turistlarning aksariyat qismi Yaponiya 
va  AQSH  mamlakatlaridan  tashkil  topdi.  Ya’ni  Xitoyga  keluvchilarning  har  uch 
kishidan  biri-yaponlar,  har  besh  nafar  keluvchi  sayyohlardan  biri  esa  amerikaliklar 
edi.  Undan  keyingi  o‘rinlarni  G‘arbiy  Yevropa  (Fransiya,  Buyukbritaniya, 
Germaniya),  Janubiy-Sharqiy  Osiyo  (Singapur,  Tailand,  Filippin),  Avstraliya  va 
Kanada davlatlari egallaydi. So‘nggi yillarda Xitoy turizm bozorida ishtirok etishda 
Malayziya, Indoneziya, Koreya Respublikasi, Mongoliya va Rossiya davlatlari faollik 
ko‘rsatmoqda. 
Xitoyga  tashrif  buyurgan  sayyohlarda  an’anaviy  Pekin-Shanxay-Sian-Guilen 
yo‘nalishlarini chetlab o‘tib, Syangan (Gonkong) va Guandjou kabi o‘lkalarni borib 
ko‘rishga qiziqish o‘smoqda. Ayniqsa turistlar uchun Xuanxe daryosida sayr tamosho 
qilish,  Yanszi  daryosi  bo‘ylab  daralarni  ko‘rish  yoki  qadimgi  Xitoy  devorlari  va 
kanallarini kuzatish, xitoyliklar taomlarini tatib ko‘rish, qadimgi xitoy, tabobat ilmi 
usullari  bilan  yaqindan  tanishish,  ommaviy  xalq  sayillarida  («qog‘oz  ilonlar» 
festivalida) ishtirok etishga muyassar bo‘lishadi. 

---

                      
46 
Shuni  ta’kidlash  joizki,  so‘nggi  o‘n  yilliklarda  xalqaro  turizmda  Xitoy  shon-
shuhrati  tobora  ortib  bormoqda.  Agar  1990  yilda  Xitoy  mamlakatga  turistlar  kelishi 
bo‘yicha dunyoda 12 o‘rinni egallagan bo‘lsa, 1995 yilga kelib 8 o‘rin, 2000 yilda esa 
beshlik  davlatlari  qatoriga  ko‘tarildi.  2005  yilda  Xitoyga  keluvchi  turistlarning 
umumiy  soni  qariyib  47  mln.  kishiga  yetdi.  BTT  prognozlariga  ko‘ra  2020  yilda 
Xitoyga (Syangan bilan birgalikda) keluvchi turistlar umumiy soni 196 mln. kishiga 
yetishi kutilmoqda. Ya’ni bu degani Xitoyga keluvchilar soni AQSH va Fransiyaga 
nisbatan  2  barobarga,  Ispaniyaga  -3  barobar,  Italiya  va  Buyukbritaniyaga  esa  4 
barobarga ortadi demakdir.  
Osiyo va Tinch okeani mintaqasida xalqaro turistlar tashrifi bo‘yicha Xitoydan 
tashqari  yangi  industrlashgan  (sanoatlashgan)  mamlakatlar,  jumladan:  Syangan 
(Gonkong), Malayziya, Singapur, Tailand, Koreya Respublikasi, Indoneziya, Tailand 
kabilar  ham  faollik  ko‘rsatmoqdalar.  Hozirgi  kunda  bu  mamlakatlarda  xalqaro 
turizmning  ishga  aloqador  sohasi  tezkorlik  bilan  rivojlanib  bormoqda.  Ayniqsa 
Tailand o‘zining ekzotik tabiati bilan ko‘p mingli turistlar guruhini o‘ziga jalb qilib 
kelmoqda.  Koreya  Respublikasi,  Tayvan,  Syangan  (Gonkong),  Singapur  kabilar 
o‘zining ko‘ngil ochar turizm sohasi bilan mashhur bo‘lib bormoqda. 
Yaponiya  mintaqadagi  eng  rivojlangan  turistik  davlatlardan  biridir.  Bu  yerga 
tashrif  buyuruvchi  turistlar  turli  xil  maqsadlar  bilan  kelishadi.  Ularning  ko‘pchiligi 
dam  olish,  ko‘ngil  ochishni  ma’qul  ko‘rishadi.  Yaponiya  ko‘ngil  ochish  turizmi 
bo‘yicha dunyoda AQShdan so‘ng ikkinchi o‘rinni egallab kelmoqda. 
Osiyo-Tinch  okeani  mintaqasida  joylashgan  bir  qator  mamlakatlar,  jumladan, 
V’etnam,  Laos,  Kambodja,  Mongoliya  kabilar  ham  xalqaro  turizm  biznesida  o‘z 
o‘rnini tompoqda. 
BTT  ekspertlari xulosalariga ko‘ra,  Osiyo-Tinch okeani  mintaqasida  Sharqiy, 
Janubiy-sharqiy  Osiyo  va  Okeaniya  hududlari  yaqin  kelajakda  xalqaro  turizmda 
keluvchi turistlar soni  bo‘yicha o‘z mavqeini yanada saqlab qoladi.