2- мавзу. Билимлар иқтисодиётига асосланган инновация ва инновацион назарияларнинг ривожланиш босқичлари

 
2.4. 
Инновацион назарияларнинг шаклланишида технологик жараёнларнинг 
тутган ўрни 
4
Suzanne Berger. A Preview of the MIT Production in the Innovation Economy Report.February 22, 2013 
© 2013 Massachusetts Institute of Technology 
экстенсив 
интенсив 
инновацион 
ривожланиш 
фан-техника 
ютуқлари 
Ривожланиш 
шакллари

---

 
Жараёнлар бўйича инновациялар технологик янги ёки технологик 
жиҳатдан сезиларли даражада такомиллаштирилган ишлаб чиқариш, шунингдек 
маҳсулотларини етказиб бериш усулларини ишлаб чиқиш ёки жорий этишни ўз 
ичига олади. Бу турдаги инновациялар янги ишлаб чиқариш асбоб-ускуналаридан, 
ишлаб чиқариш жараёнини ташкил этишнинг янги усулларидан фойдаланишга ёки 
уларни биргаликда қўллашга, шунингдек тадқиқот ва ишланмалар натижаларидан 
фойдаланишга асосланган бўлиши мумкин. Бундай инновациялар, одатда, 
ташкилотда илгари мавжуд бўлган маҳсулотларини ишлаб чиқариш ёки етказиб 
беришнинг самарадорлигини оширишга қаратилган бўлиши, шунингдек одатдаги 
усуллар ёрдамида амалга ошириш имкони бўлмайдиган технологик жиҳатдан янги 
ёки такомиллаштирилган маҳсулотларни ишлаб чиқариш ёки етказиб бериш учун 
мўлжалланган бўлиши мумкин. 
Жараёнлар бўйича инновациялар Сизнинг ташкилотингиз учун янги бўлиши 
керак. Сизниг ташкилотингиз бу инновацияларни биринчи бўлиб жорий қилган 
бўлиши муҳим эмас. Жараёнлар бўйича инновациялар Сизнинг ташкилотингиз ёки 
бошқа ташкилот томонидан ишлаб чиқилганлигининг аҳамияти йўқ. 
Технологик инновацияларга қуйидагилар кирмайди: 
• 
маҳсулотдаги эстетик (рангида, безатилишида) ўзгартиришлар; 
• 
маҳсулотнинг конструктив вазифаларини ўзгартирмайдиган, унинг ёки 
таркибий қисми ҳисобланган материаллар ва компонентларнинг 
кўрсаткичларига, хусусиятларига, нархига етарлича сезиларли таъсир 
кўрсатмайдиган техник ва ташқи кўринишда сезиларсиз даражадаги 
ўзгартиришлар; 
• 
вақтинчалик талабни ва ташкилотнинг даромадларини таъминлаш мақсадида 
ташкилот томонидан илгари ишлаб чиқарилмаган, аммо маҳсулотлар, 
ишлар, хизматлар бозорида етарлича маълум бўлган маҳсулотлар, ишлар, 
хизматлар ишлаб чиқаришини йўлга қўйиш (бошқа ихтисослик бўйича 
бўлиши ҳам мумкин) эвазига уларнинг турларини кўпайтириш. Масалан, 
машинасозлик заводида мавсумий талабдан фойдаланган ҳолда ёзги даврда 
бошқа ихтисослик бўйича маҳсулот, яъни мих ишлаб чиқарилиши; 
• 
маълум моделдаги қўшимча дастгоҳларни ўрнатиш, ҳатто уларни шу 
моделнинг охирги модификацияга алмаштириш эвази ишлаб чиқариш 
қувватларини кенгайтириш; 
• 
тўлалигича бошқа ташкилот томонидан ишлаб чиқарилган ва тайёрланган 
инновацион товарлар, ишлар, хизматларни сотиш; 
• 
ташкилий ва бошқариш бўйича ўзгартиришлар. 
Хизматлар соҳасида фаолият юритувчи ташкилотлар учун хусусиятлари, 
фойдаланиш усуллари принципиал жиҳатдан янги ёки технологик жиҳатдан 
такомиллаштирилган (сифатли) хизматлар - технологик инновациялар 
ҳисобланади. Хизматлар ишлаб чиқариш ва етказиб беришнинг сезиларли 
даражада такомиллаштирилган усулларидан фойдаланиш ҳам технологик 
инновациялар ҳисобланади. Бу мавжуд ишлаб чиқариш усулларидан фойдаланган 
ҳолда ёки мавжуд хизматларни ишлаб чиқариш ёки етказиб беришнинг 
самарадорлигини оширган ҳолда, ишлаб чиқарила ёки етказиб берила 
олинмайдиган янги ёки сезиларли даражада такомиллаштирилган хизматларни 
ишлаб чиқариш ёки етказиб бериш билан боғлиқ бўлган асбоб-ускуналардаги ёки 
ишлаб чиқаришни ташкил қилишидаги ўзгаришларни қамраб олиши мумкин. 

---

Янги ёки сезиларли даражада такомиллаштирилган хизматларни, уни ишлаб 
чиқариш (етказиб бериш) усулларини принципиал жиҳатдан янги технологияларга 
ёки мавжуд технологияларнинг янги комбинацияларига, шунингдек янги 
билимларга асосан жорий этиш мумкин. 
Хизматлар соҳасидаги маҳсулотлар бўйича инновациялар ўз ичига 
қуйидагиларни олади: принципиал жиҳатдан янги хизматларни ишлаб чиқиш ва 
жорий этиш; мавжуд хизматларга янги функциялар ва хусусиятлар қўшиш орқали 
уни такомиллаштириш; хизматлар билан таъминлашда (масалан, уларнинг 
самарадорлиги ва тезлиги нуқтаи назаридан) сезиларли даражада яхшланишлар. 
Хизматлар соҳасидаги жараёнлар бўйича инновациялар хизматларни ишлаб 
чиқариш ва тақдим этишнинг янги ёки сезиларли даражада такомиллаштирилган 
усулларини ишлаб чиқиш ва жорий этишни ўз ичига олади. 
Қуйидаги ўзгартиришлар, агар улар янги ёки сезиларли яхшиланган 
хизматларни, уларни ишлаб чиқариш ва етказиб бериш усулларини жорий этишга 
бевосита боғлиқ бўлмаса,