O‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

B) Kasbiy pedagogikaning mahsus kategoriyalari. 
O‘qitish  asosini  bilimlar  (mazkur  narsa,  holat,  vaziyat,  harakat,  shaxs  bo‘yicha 
ma'lumotlar  to‘plami),  ko‘nikmalar  (bilimlar  asosida  ish-harakatlar  bajarish, 
mukammal,  avtomatik  ravishda  ishlatadigan  ko‘nikmalar),  malakalar  (ko‘p  yillar 

---

53 
 
daomida to‘plangan boy tajriba va kasbiy  mahoratni eng nozik tomonlarini egallash 
jarayoni)  tashkil  etadi.  O‘qitishning  asosiy  vazifasi  yosh  avlodni  ilmiy  bilimlar, 
ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iboratdir. Bilimlarni egallash - haqiqiy 
tabiat, insoniyat va ijtimoiy voqyea, narsa, holat, vaziyat va shaxslarni bilib olish, ular 
orasidagi  bog‘lanishlarni  idrok  qilish,  fahmlash,  izohlay  bilish,  umumlashtira  va 
xulosalar  chiqara  bilish.    Bilim  fikr  qilish  bilan  ifodalanadi.  Bilimlar  asosida 
o‘quvchilarda  kuzatuvchanlik,  tafakkur,  xotira  o‘sib  boradi,  e'tiqod  tarbiyalanadi, 
ilmiy dunyoqarash tarkib topadi. Barcha bilimlarni o‘rganishga imkon yo‘q, shuning 
uchun  o‘qish  jarayonida  har  bir  fanning  eng  zaruriy,  eng  muhimlari,  asoslari 
o‘rganiladi. Ko‘nikma o‘z bilimlarni amalda qo‘llay bilish demakdir. Ko‘nikma aqliy 
yoki  jismoniy  mehnat  bilan  ifodalanadi.  Har  qanday  ko‘nikma  bilim  talab  qiladi. 
O‘quvchilarning ba'zi  ko‘nikmalari ko‘p mashqlardan so‘ng malaka tarziga o‘tadi va 
u  avtomatlashgan  ko‘nikmaga  aylanadi.  Malaka  esa  ko‘p  yillik  tajribalar  asosida 
yig‘ilgan  boy  bilimlar  majmuini,  ushbu  kasbning  sir-asrorlarini  egallash  natijasida 
paydo  bo‘ladi.  O‘qitish  jarayonida  bilim,  ko‘nikma  o‘zaro  uzviy  bog‘lanadi,  bunda 
bilim yetakchi rol o‘ynaydi. Faqat bilim asosidagina ma'lum darajada ko‘nikma sekin-
asta to‘plangan bilimlar natijasida malaka hosil bo‘ladi.   
Mazkur asosiy tushunchalar kasbiy pedagogikaning falsafiy mohiyatini anglatadi, 
chunki pedagogika fani faqat shu kategoriya va tushunchalar ichida o‘zini xis etadi. 
Lekin  pedagogikaning  boshqa  benihoyat  kerakli  kategoriyalar  mavjud.  Ulardan 
quyidagilarni  keltiramiz:  amaliyot  (bilimning  tekshiruvchisi,  maqsadi  va  haqiqat 
mezonidir),  pedagogik  faoliyat  (o‘qitish  va  tarbiya  berish  maqsadida  pedagogning 
faoliyati), pedagogik tizim (o‘qitish va tarbiyalashga qaratilgan mazmuni, metodlari, 
shakl va vositalarining to‘plami), dars o‘tkazish (o‘zlashtirish uchun o‘quv material 
berish, uni mustahkamlash, umulashtirish, takrorlash, nazorat qilish), o‘quv predmeti 
(o‘qitish  uchun  berilgan  iqtisodiyot,  fan  yoki  madaniyat  bo‘limi,  qismi),  o‘quv