Республики узбекистан

8-Ma‟ruza. Avtomatlashtirilgan  sistemalarni , qurilmalarni , bloklarni  ichki 

bog„lanishlari  (aloqalari). 

Reja: 

1. Umumiy tushuncha 

2. Avtomatlashtiriladigan sistemalarda ishlatiladigan ichki razyomlar va o„tkazgichlar 

 

1 Umumiy tushuncha 

 

Mikroprotsessorlar,  kontrollerlar,  mikrokontrollerlar  asosida  tuzilgan  avtomatik  yoki 

avtomatlashtirilgan 

nazorat  qiluvchi, 

boshqaruvchi  sistemalarini 

ichki 

bog„lanishlarini, 

konstruksiyalarini tuzilishlarini qanday bloklardan tuzilganliklarini,u bloklarni joylashishlari xamda 

ularni  ta‟minot  bloklari,  mikroprotsessor,  kontroller,  ona  plata,operativ  va  doimiy  xotira 

kurilmalari,  diskovod  va  shunga  o„xshagan  bloklar  bilan  qanday  simlar,  kabellar  razyomlar  orqali 

bog„lanishga ega ekanliklarini bilish qurilmalarni ta‟mirlashda juda qo„l keladi. 

Bilamizki  shaxsiy  kompyuterlar,mikro  EXM  kontrollerlar,  funksional  bloklar  modulli 

ko„rinishda  tuzilgan  bo„lib  ularning  kirish  va  chiqishlari  yagona  talab  buyicha  tuzilgan,  ya‟ni 

ularning 

kirish/  chiqishlari  past  qarshilikli,  yuqori  qarshilikli,  xamda  yuqori  impendansli  xolatlarni 

olish  imkoniyatiga  ega.  Bu  elektron  bloklar  bir-biri  bilan  yagona  ma‟lumotalr  shinasi  (magistrali) 

orqali bog„lanishadi. 

SHuning uchun xam ona platalar va boshka modullarni bir-biri bilan boglash uchun slotlar, 

shinalar o„rnatilgan. 

Har  xil  vazifalarni  bajaruvchi  modullarga  kerakli  mikrosxemalar,  mikroprotsessorlar, 

tranzistorlar  joylashtirilgan  bo„lib,  bu  funksional  elementlar  murakkabligiga  va  qanday  darajada 

integratsiyalangan  mikrosxemaga  (kichik,  o„rta,  katta  va  juda  katta  darajada  integratsiyalangan) 

bog„liq  xolda,  mikrosxemalar    o„rnatiladigan  maxsus  podstavkaga  (kolodkalarga)  olinadigan 

(almashtiriladigan)  qilib  yoki  shundayligicha  plataga  o„rnatiladi.  Tez-tez  ishdan  chiqish  xavfi  bor 

xamda  programmalashtiriladigan  mikrosxemalar,  odatda,  maxsus  podstavkalarga  o„rnatiladi,  lekin 

ularni oyoqchalarini kolodkalarni bargchalari (lepistoklari) bilan doimo yaxshi kontaktda bo„lishga 

kafolat  yo„q.  SHuning  uchun  xam  modullarni  ishlash  ishonchligini  oshirish  va  unga  etarli  kafolat 

berish uchun mikrosxemalarni chiqishlari platalarga payvand qilinadi. 

Agarda,  bunday  sharoitda  shu  platada  (modulda)  nosozlik  chiksa,bu  nosozlik  katta 

mikrosxemaga  bog„lik  bo„lsa,  u  xolda  uning  o„rniga  yangi  ishchi  modul  qo„yib  nosoz  modul 

maxsuslangan laboratoriyada ta‟mirlanadi. 

Bulardan  tashqari  avtomatlashtirilgan  qurilmalarni  bloklarida  ma‟lumotlar  almashinuvidan 

tashqari, ular kuchlanish ta‟minotlariga ulanishlari kerak. 

SHu kunlarda deyarli, xamma mikroprotsesorlar, kontrollerlar va boshqa elementlar standart 

bo„lgan  stabillashgan  ta‟minot  blokining  kuchlanishlaridan  ishlaydi.  Bu  kuchlanishlar  ta‟minot 

blokining  chiqishidan  standart  ko„rinishdagi  raz‟yomlar,  adapterlar  orqali  diskovodlarga,  sistemali 

platalarga,  xotira  qurilmalariga  xamda  tashqi  periferiya  yoki  qo„shimcha  qurilmalariga  beriladi. 

Quyida  avtomatlashtirilgan  mikroprotsessorli  qurilmalarida,  shaxsiy  kompyuterlarda  xamda 

programmalashtiriladigan  logik  kontrollerlarda  ishlatiladigan  ichki  modullarni,  platalarni  bir-biri 

bilan  ma‟lumotlar  almashinuvini  tashkil  etadigan  turli  razyomlarni  tuzilishlari,  kontaktlarini 

vazifalari, kabellar va ularni  ko„rinishlari keltirilgan [3,9,10,12].