Kurash turlari va uni o`qitish metodikasi

6.7.Sportda qobiliyat va iqtidor 
Sportda qobiliyat va iqtidor muammosini ko’rib chiqishda, birinchi navbatda 
buyuk  sportchilardan  hali  birortasi  ham  o’zining  eng  yaxshi  natijasiga  boshidan 
oxirigacha  mustaqil  Shug’ullanib  erishgan  emasligini  aytib  o’tish  lozim. 
Salohiyatni  aniqlash  va  uni  to’g’ri  qo’llashga  mutaxassislar  hamda  murabbiylar 

---

yrdam  beradilar.  Mazkur  jarayn  (saralash  va  y’naltirish)  qanchalik  aniq,  tez  yuz 
bersa  sport  yutuqlari  va  ularning  turg’unligini  belgilovchi  xarakteristikalar 
Shunchalik yuqoriroq bo’ladi. 
Sportga  yaroqliligini  aniqlash  –  ko’p  bosqichli,  ko’p  yillik  jarayn,  u  sport 
tayyrgarligining  barcha  bosqichlarini  o’z  ichiga  qamrab  oladi.  U  ma’lum  sport 
turida muvaffaqiyatli takomillashishini ta’minlash uchun, sportchining qobiliyatini 
har  tomonlama  o’rganish,  ushbu  qobiliyatlarni  shakllanishi  uchun  zarur  zamin 
yaratishga asoslangan. Uning ko’pgina nazariy va uslubiy jihatlari yetarli darajada 
ochib berilgan. 
Lekin  afsuski,  muammoning  bir  qator  qoidalari  ishlab  chiqilganiga 
qaramasdan,  haligacha  bolalarni  sportga  yaroqliligini  aniqlashning  nazariyasi  va 
sport mashg’uloti uslubiyatining bir butun tizimi mavjud emas. Odatda, bolalar u 
yoki  bu  to’garakka  tasodifan  keladilar:  do’stlari  bilan,  ota-onalarning  xohishiga 
ko’ra. Eng yaxshi holda, maktabdagi jismoniy tarbiya o’qituvchisi sportning biror 
turi  bilan  shug’ullanishni  maslahat  beradi  yoki    yaqin  joylashgan  BO’SMdan 
maktab  bellashuviga  murabbiy  kelib  (ko’p  hollarda  o’z  ixtiyri  bilan)  iqtidorli 
bolani  ko’rishi  mumkin.  Natijada,  bolalarning  ko’pchiligi  «o’ziniki  bo’lmagan» 
sport  turi  bilan  Shug’ullanadilar,  yillar  sarflaydilar,  lekin  qimmatli  natijaga 
erishmaydilar  va  sportdan  ko’ngli  qolib  chiqib  ketadilar.  Ehtimol,  ular  sportning 
boshqa  bir  turida  muvaffaqiyatga  erishishlari  mumkin  edi.  Sportga  layqatli 
bolalarning 
anchasi 
esa 
umuman 
sportga 
kelmaydilar: 
ular 
bunga 
y’naltirilmaganlar va o’z qobiliyatlari haqida hech narsa bilmaydilar. 
Oxirgi  yillarda  bizning  sportchilarimizni  xalqaro  sport  maydonlardagi 
muvaffaqiyatsizliklarining  negizida,  bolalarni  sportga  yaroqliligini  aniqlash 
tizimining y’qligi ytadi. Shu bilan birgalikda bugungi kunda, sport fanining, juda 
katta moliyaviy xarajatlarsiz bunday tizim yaratishga zamini bor. 
Muammoning  ko’p  jihatlarini  nazariy  asoslari  ishlab  chiqilgani  bilan  bir 
qatorda,  kompyuter  texnologiyalarining  rivojlanganligi  muhim  zamin  yaratadi. 
Kompyuterlarni  bolalarning  imkoniyatlari  va  ularning  rivojlanishini  kuzatish 
to’g’risida  axborotlar  bankini  yaratish  uchun  qo’llash,  ya’ni  monitoring  tashkil 

---

qilish,  bolalarning  sportga  yaroqliligini  aniqlash  diagnostikasi  muammosini  hal 
qilishda juda muhim ahamiyatga ega deb hisoblanadi.