O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/93
Sana14.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#174459
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   93
Bog'liq
arab tili fanidan 22.05.00. sharq filologiyasi bakalavriaturasining i-iv kurslari uchun maruza matnlari (1)

TAYANCh IBORALAR 
 
1.  Fe’l-kesim 
2.  Ega 
3.  Turli jinsdagi ega 
4.  G’ayri oqil ega 
5.  Oldin turgan fe’l kesim 
6.  Keyin turgan fe’l kesim 
 


 
 
 
140
 
 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  Ibrohimov. N.I. «Arab tili grammatikasi» T. 1997. 
2.  Kovalyov. Sharbatov «Uchebnik arabskogo yaz’ka» M., 1998. 
3.  Holidov B.Z. «Uchebnik arabskogo yaz’ka» T., 1991. 
4.  Talabov E.T. «Arab tili darsligi» T. 1995. 
 
 
 
 
 
 
 


 
 
 
141
 
 
 
17.1.-17.3. GRAMMATIK BIRIKISh  USULLARI 
BITIShUV. MOSLAShUV. BOShQARUV. 
 
REJA 
1.  
Arab tilida fe’llarning o’z to’ldiruvchilarini boshqarishi. 
2.  
Vositali va vasitasiz boshqaruv va ularga misollar. 
3.  
Jumlada ham vositali, ham vositasiz boshqaruvning kelishi. 
4.  
Moslashuv va uni misollar orqali tushuntirish 
5.  
Ikkilik va ko’plikda moslashuv, ularni misollar orqali tushuntirish. 
 
Fe’llar  arab  tilida  o’z  to’ldiruvchilarini  ikki    turli  boshqarish  mumkin: 
Vositasiz, vositali. 
Vositasiz boshqaruv deb fe’llarning o’z to’ldiruvchilarini bevosita tushum kelishigida 
boshqaruviga aytiladi: 
Masalan: 
                                    ًةلمَ ناتذيملتلا أرقت - Ikki oquvchi qiz jurnal oqiyapti 
                      ِناكدلا نم  ملقلا اذه تذخأ -   Bu qalamni men do’kondan oldim. 
Boshqaruv  
 ِب ko’makchisi yordamida ro’y bersa, u vositali bo’ladi: 
                                  ِملقلاب ُملعلما  بتك - Oqituvchi qalam bilan yozdi. 
                        ِبتارلا ىلع لامعلا ُلصيَ  - Ishchilar maoshini oladilar. 
 
Ayrim  fe’llar  o’z  to’ldiruvchilarini  bir  vaqtning  o’zida  ham  vositasiz,  ham 
vositali boshqaruv xususiyatiga ega bo’ladi. 
 
                         ِركسلاب  ياشلا ُتْبِر ش
  - Choyni qand bilan ichdim. 
 
                      ِنوباصلاب يِهْج و ُتْل س غ   - Yuzimni sovun bilan yuvdim. 
Moslashuv. 
Birlikdagi moslashuvni quyidagi misoldan tahlil qilsa bo’ladi. 
 
Atributivlik  munosabatida  ko’plik  hamda  ikkilikdagi  aniqlanmishlarning 
aniqlovchilari bilan aloqasida quyidagilarga amal qilinadi:  
Aniqlanmish  ikkilikda  bo’lsa  nimani  anglatishidan  qat’y  nazar  moslashuv 
to’liq bo’ladi: 
                        نادهتمَ ناسدنهم - Harakatchan ikkita injiner 
                              ناتدهتمَ ناتسدنهم - Harakatchan ikkita injener ayol. 
 
Agar ko’plikdagi aniqlanmish insonlarni ifodalasa, moslashuv to’liq bo’ladi: 
                                     ُءاطشن  لامع - Faol ishchilar 
                                تاطاشن  تلاماع - Faol ishchi ayollar 
   Ko’plikdagi  aniqlanmish  insonlarni  ifodalasa,  muannas  jinsdagi  jamlovchi  ot  kabi 
talqin qilinadi. Boshqacha aytganda, mazkur turdagi aniqlanmishlar bilan aniqlovchi 
birlik va muannasda moslashadi.  
Masalan: 


 
 
 
142
 
 
 
                                       ةيربك  تويب - Katta uylar. 
                               ةعتمم  تلامَ - Qiziqarli oynomalar. 
 
Insonni  ifoda  etmagan  aniqlanmishlar  bilan  ba’zan  aniqlovchilarning  to’liq 
moslashgan holatlarini ham ko’rish mumkin. 
 
                                      رضح  ملاعا -  Yashil bayroqlar. 
 
                                 تاعيرس  تارايس - Tez mashinalar. 
 
Biroq  bunday  moslashuv  juda  kam  qo’llaniladi.  Grammatik  birlik  ifoda 
quvvatini oshirish zarur bo’lganda yoki birlik mantiqiy urg’u olganda unga murojaat 
qilinadi.  
 
SAVOLLAR 
1.  
Vositali va vositasiz boshqaruv qachon ishlatiladi? 
2.  
Vositali va vositasiz boshqaruvga misollar keltiring? 
3.  
Moslashuv haqida gapirib bering. 
4.  
Misollar keltiring. 
 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish