Markaziy osiyoda onlayn

Mojaroga sabab bo'luvchi xabarlarni 

ajratishda savodxonlikning pastligi

54

---

28

 

https://cabar.asia/ru/gulmira-birzhanova-smi-kazahstana-opasayutsya-pisat-na-temu-terrorizma-i-

ekstremizma/

Mutaxassislarning fikriga ko'ra, agar global 

miqyosda mojarolarga sabab bo'luvchi 

xabarlarga sezgir jurnalistika uzoq vaqtdan 

beri amal qilib kelayotgan bo’lsa va 

allaqachon jurnalistika standartlarining 

ajralmas qismiga aylanib ulgurgan bo’lsa, 

Markaziy Osiyo mintaqasida u faqat endigina 

rivojlana boshlagan. Garchi ba'zi davlatlar 

fuqarolik urushi (90-yillarda Tojikiston) va 

millatlararo nizolarni (Qig’iziston 2010-yilda) 

boshlaridan o’tkazgan bo'lsalar-da, ommaviy 

axborot vositalarida va ijtimoiy tarmoqlarda 

adovatni ifodalovchi axborotlarni oldini 

olish yoki biror bir etnik xususiyatga salbiy 

urg’u bermaslik madaniyati hali hamon 

to’la shakllanmagan.

Bu masalada tojikistonlik mutaxassislar 

ikkiga bo'linishdi. Ba'zilarning ta'kidlashicha, 

jurnalistlar adovat qo’zg’atuvchi atamalarni 

qo'llashda ehtiyotkor bo'lishgan, chunki ular 

shaxsning sha'ni va qadr-qimmatini haqorat 

qilgani uchun javobgarlikka tortilishi 

mumkin. Boshqa mutaxassislar esa buning 

aksini ko'rishadi. Qirg’izistonda tahririyatlar 

qiyin tanlovga duch kelmoqdalar: “bir 

tomondan, agar biz biror bir odamning 

pozitsiyasini yetkazishimiz kerak bo'lsa va 

u o'z nutqida adovat qo'zg'ovchi so’zlarni 

ishlatgan bo’lsa ham, heyt spich ekanini 

bilib turib ham, efirga chiqarishga qaror 

qilamiz.”

Qozog'istonda manyovr qilish mumkin 

bo'lgan qonun bor

28

 , buning natijasida 

OAV "bunday holatlarni oldini olish uchun 

profilaktika standartlarini oldindan joriy 

qilmoqdalar" va ko’pincha ziddiyatli 

mavzularda yozishdan qo'rqishadi. Bu 

yo’nalishdagi mavjud qonun ko'pincha 

huquq himoyachilari va jurnalistlarga  

tazyiq o'tkazishda qo'llaniladi. O'zbekiston-

da mutaxassislar, umuman olganda, 

adovatni ifodalovchi axborot sohasidagi 

kontentni o'rganish bo'yicha ish olib 

borilmayotganligini ta'kidlamoqda, ammo 

ommaviy axborot vositalariga qaraganda 

ijtimoiy tarmoqlarda bu boradagi nizolar 

ko'proq kuzatilmoqda.

Adovatni ifodalovchi axborotlarga 

kelsak, bizning ommaviy axborot 

vositalarida hamma narsa ravon va 

silliq tasvirlanadi. Ammo tashviqot 

haqida gap ketganda, adovat 

qo’zg’ovchi nutqni uchratish mumkin.

55

---

56