O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi

Jami  
 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
 
30 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
ЎЗБЕК ТИЛИДАН 
 
МАЪРУЗАЛАР
 
МАЖМУАСИ 
  
Кукон -2007 

---

 
1 - М А Ъ Р У З А 
С И Н Т А К С И С 
ежа: 
1. Синтаксис ҳақида умумий маълумот.
1. Сўз бирикмаси ҳақида маълумот 
2. Сўз бирикмасининг сўз, ибора, синтагма ва гапдан фарқи 
3. Эргаш сўз билан бош сўзнинг бирикиш усуллари 
 
1. Синтаксис ҳақида умумий маълумот.
 
Синтаксис грамматиканинг иккинчи қисми бўлиб, унда сўзларнинг бир-бирига боғланиб,
сўз бирикмалари ҳосил қилиниши, гап турлари ўрганилади. "Синтаксис" грекча сўз бўлиб, 
"тузиш” демакдир.
Синтаксис ўз навбатида а) сўз бирикмаси синтаксиси ва б) гап синтаксиси каби иккита 
бўлимга ажралади. 
 
1-§. Сўз бирикмаси ҳақида маълумот 
Мустақил сўзлар маъно ва грамматик жиҳатдан бир-бирига боғланиб, сўз қўшилмасини 
ҳосил қилади. Майдонда эркаклар ва аѐллар тўпланишди деган гапда қуйидаги сўз 
қўшилмалари мавжуд: 1) эркаклар ва аѐллар; 2) эркаклар тўпланишди; 3) аѐллар тўпланишди; 
4) майдонда тўпланишди. 
Сўз қўшилмасидаги сўзлар бир-бири билан икки хил боғланади:
1) тенг боғланиш; 2) тобе боғланиш. Тенг боғланишда бир сўз бошқасига тобе бўлмайди, 
бир-бири билан санаш оҳанги ѐки тенг боғловчилар ѐрдамида боғланади: эркаклар ва аѐллар;
эркаклар, аѐллар. Тобе боғланишда бир сўз бошқасига тобе бўлади: майдонда тўпланишди. 
Тобеликнинг асосий белгиси: бир сўз бошқа сўзни изоҳлаб келади. Бир-бирига тобе боғланган 
сўзлар сўз бирикмасини ҳосил қилади. Эга ва кесимнинг бир-бири билан боғланиши сўз 
бирикмаси ҳисобланмайди, балки гап ҳисобланади: Одамлар тўпланишди. 
Икки ѐки ундан ортиқ мустақил сўзнинг маъно, грамматик ва оҳанг жиҳатдан бирининг 
бошқасига тобе бўлиб боғланиши сўз бирикмаси дейилади. 
Тобе боғланиш ѐрдамида шаклланган сўз бирикмасида ҳар доим иккита қисм - тобе ва