Мусахон Исаков Дилобар Рўзиева

Тамойил - махсус белги (категория) бўлиб, алоҳида шахс ёки жамоа 
қарор қабул қилишда унга таянади. Тамойил фақат инсонгагина хосдир. 
Машиналар ва жониворлар бирон-бир тамойилга эга бўлмайди. Маълум бир 
тамойиллардан келиб чиққан ҳолда айнан инсон ўзини ўраб турган дунё билан 
муносабатларини яратади (уй, кўприк қуради, кемасозлик ва ҳоказоларни 
амалга оширади). 

---

137 
Бошқарув тамойиллари деганда, раҳбарлик қилишнинг фундаментал 
қоидалари тушунилади. Улар иқтисодий қонунлар ҳаракати ва бошқариш 
усуллари билан боғлиқ бўлган воқеликларнинг моҳиятини акс эттиради. 
Корхонадаги бошқарув фаолияти шунингдек, маълум бир тамойиллар 
асосида амалга оширилади. Бу тамойиллар биринчидан, ишлаб чиқариш 
қатнашчилари орасидаги келишувларни ўрнатса, иккинчидан, юзага келиши 
мумкин бўлган хатоларнинг олдини олади ҳамда бошқарув меҳнатининг 
самарадорлигини оширади. 
Замонавий фан ва менеджмент амалиёти корхоналарни бошқаришнинг 
қуйидаги тамойилларини энг асосийлари сифатида қабул қилади: 

илмийлик; 

тизимлилик ва мажмуавийлик; 

якка бошқарув ва коллегиаллик; 

тартиб ва адолат; 

ходимларни моддий ва маънавий рағбатлантириш; 

тежамкорлик ва самарадорлик; 

ташаббускорлик ва корпоратив руҳият; 

ваколат ва мажбурият. 
Бошқарувнинг илмийлик тамойили ўзакларнинг ўзагидир. Амалда бу 
тамойил, аввало жамият ривожланишининг объектив қонунлари ва фан-
техника ютуқларидан хабардор бўлишни талаб қилади. Унинг ёрдами билан 
ишлаб чиқариш ва бошқарувнинг зарурий мутаносиблиги таъминланади, 
бошқарув қарорларидаги хатолар камайтирилади, оғирлик маркази энг катта 
сифат ва миқдор ютуқларига эришишга ўтказилади. 
Илмийлик тамойили ишлаб чиқариш масалаларини ҳал қилишда 
иқтисодий-математик усуллардан кенг фойдаланиш, бошқарувнинг мақсадли-
дастурий усулларини амалга киритиш, замонавий электрон-ҳисоблаш 
техникаси 
ва 
бошқарувнинг 
автоматлаштирилган 
тизимларидан 
фойдаланишни кўзда тутади. 

---

138