Baholash ishi va investitsiyalar

 

---

 
59 
 
6-jadval 
Biznes-rejaga asosan  korxonaning kelgusidagi daromadlari, 
xarajatlari, soliq to’lovlarining prognozi
19
 
 
Ko’rsatkichlar 
 
2011 
 
2012 
 
2013 
 
2014 
 
2015 
 
2016 
Pr
ogn
oz
d
an
 
k
eyin
gi 
d
avr
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mahsulot sotish 
hajmining o‘sish 
dinamikasi 
110% 
110% 
110% 
108% 
108% 
108% 
102% 
Mahsulot sotishdan 
tushgan sof tushum 
986400 
1 085 
040 
1 193 
544 
1 289 
028 
1 392 
150 
1 503 
522 
1 533 592 
Ishlab chiqarish 
xarajatlari 
-749664  -813 780  -870 745  -931 697  -996 915  -1 066 
700 
-1 088 034 
Yalpi foyda 
236 736  271 260  322 799  357 331  395 234  436 822 
445 559 
Davr xarajatlari 
(administrativ 
xarajatlar,.sotish 
xarajatlari va boshqa 
xarajatlar) 
-71800 
-86500 
-90825 
-95366  -100135  -105141 
-107244 
Asosiy faoliyatdan 
kelgan boshqa 
daromadlar 
 
 
 
 
 
 
 
Asosiy faoliyatdan 
kelgan daromadlar 
164 936  184 760  231 974  261 965  295 100  331 681 
338 314 
Moliyaviy faoliyatdan 
kelgan daromadlar 
1980 
2 079 
2 183 
2 292 
2 407 
2 527 
2 578 
Moliyaviy faoliyat 
xarajatlari 
-1200 
-3 850 
-4 043 
-4 245 
-4 457 
-4 680 
-4 773 
Soliq solingunga 
qadar foyda 
165 716  182 989  230 115  260 012  293 050  329 528 
336 119 
Foyda solig‘i 
-14914,4  -16 469  -20 710  -23 401  -26 374  -29 658 
-30 251 
Boshqa soliqlar 
-9943 
-10 979  -13 807  -15 601  -17 583  -19 772 
-20 167 
Sof foyda 
140 859  155 541  195 598  221 010  249 092  280 099 
285 701 
 
Yuqoridagi  jadvalda,  mahsulot  sotish  hajmining  o‘sish  dinamikasi  2016 
yilda  108%  da,  mahsulot  sotishdan  tushgan  sof  tushum  1  503  522    ming  so‘m, 
yalpi foyda 436 822 ming so‘m, asosiy faoliyatdan kelgan daromadlar esa, 331 681 
ming so‘m bo‘lishi prognoz qilinganini ko‘rishimiz mumkin.  
                                                           
19
―Real Estimation‖ MChJ ning biznes qiymatini baholash to‘g‘risidagi hisoboti ma‘lumotlaridan foydalanildi. 

---

 
60 
 
Asosiy  vositalarga    hisoblangan  amortizatsiya  va  prognoz  yillaridagi 
hisoblangan  amortizatsiya  summalari  2012  yil  –  39200,75  so‘m,  2013  yil  -32396 
ming so‘m, 2014 yml - 27624,5 ming so‘m, 2015 y - 21484,5 ming so‘m, 2016 yil 
-  21484,5  ming  so‘m  va  prognozdan  keyingi  yil  uchun-21256.5  ming  so‘mni 
tashkil etdi.
20
 
Korxonaning  xususiy  aylanma  kapitali  uning  aylanma  kapitali  va  qisqa 
muddatli majburiyatlari o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Korxona o‘z faoliyatini 
yuritish  uchun  o‘zida  aylanma  mablag‘i  mavjud  bo‘lishi  lozim.  Bunday  aylanma 
mablag‘ining  me‘yori  har  bir  korxonada  uning  mahsulot  aylanmasi  tezligiga 
bog‘liq.   
Korxonaning  yetarli  darajadagi  aylanma  kapitalini  aniqlash    korxonaning 
retrospektiv molyaviy tahliliga asosan aniqlanadi. Retrospektiv tahlilga asosan sof 
ishlab chiqarish aylanma kapitalining aylanish muddati 2013-2015 yillar davomida 
o‘rtacha  57  kunni  tashkil  qilgan
21
.  Shu  sababli,  baholovchi  prognoz  davridagi 
xususiy  aylanma  kapitalning  miqdori  yillik  tannarxning  57  kunlik  muddatdagi 
ulushiga teng deb qabul qildi, ya‘ni 57/365=15,6%. O‘tgan yillar bo‘yicha o‘rtacha 
talab  qilinadigan  aylanma  kapitalning  miqdori,  ya‘ni  tannarxdagi  15,6%  ulushi 
749664 ming so‘m (2015 yil bo‘yicha xarajatlar miqdori) x 15,6% =116911 so‘m. 
Prognoz  davridagi  miqdorini  aniqlash  uchun  ushbu  qiymatni  mahsulotlarni 
sotishdan  tushgan  sof  daromad  tarkibida  tutgan  o‘rni  aniqlandi,  ya‘ni 
116911/986400  ming  so‘m  (2015yil  bo‘yicha  mahsulotni  sotishdan  olingan 
daromad)*100%=11,9%. 
Shunday  qilib,  me‘yoriy  xususiy  aylanma  kapitalning  qiymati  prognoz 
davrida  mahsulotlarni  sotishdan  olingan  daromad  qiymatining  11,9  %  miqdorida 
hisoblandi.   
Mavjud  ma‘lumotlar  manbasi  va  ushbu  hisobotda  qo‘llanilayotgan  pul 
oqimlarining  turiga  asosan  ushbu  hisobotda  diskontlash  stavkasini  kumulyativ 
tuzish usuli orkali aniqlandi.  
                                                           
20
―Real Estimation‖ MChJ ning biznes qiymatini baholash to‘g‘risidagi hisoboti ma‘lumotlaridan foydalanildi. 
21
―Real Estimation‖ MChJ ning biznes qiymatini baholash to‘g‘risidagi hisoboti ma‘lumotlaridan foydalanildi. 

---

 
61 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  mulkni  baholash  9-son  ―Biznes  qiymatini 
baholash‖ milliy standarti uslubiy ko‘rsatmasining 18-bandiga asosan, kumulyativ 
tuzish usuli yordamida hisoblash daromad tavakkalsiz stavkasi va baholanayotgan 
korxonaga investitsiyalar qilish tavakkalchiligi uchun mukofotlarni qo‘shish yo‘li 
bilan, quyidagi formula bo‘yicha amalga oshiriladi: 
u
s
m
f
RP
RP
RP
R
D




,  
bu yerda: D – diskontlash stavkasi; 
R
f
 – tavakkalsiz stavka; 
RP
m
  –  tavakkalsiz  investitsiyalar  bilan  taqqoslaganda,  aktsiyalarga 
qo‘yilmalar tavakkalchiligi uchun mukofot;  
RP
s
 – kichik korxonalarga tavakkalchilik uchun mukofot;  
RP
u
  –  muayyan  korxona  yoki  tarmoqqa  xos  bo‘lgan  tavakkalchilik  uchun 
mukofot  bo‘lib,  uning  doirasida  tavakkalchilikning  quyidagi  omillari  baholanishi 
mumkin: 
- yetakchi shaxsga bog‘liqlik; 
- korxonani moliyalashtirish manbalari;  
- tovarga oid va hududiy diversifikatsiya; 
- mijozlarning diversifikatsiyalanganligi;  
- baholanayotgan korxonaga xos bo‘lgan boshqa tavakkalchiliklar.