AMPULALARNI TULDIRISHGA TAYYORLASH
SHisha naylar va ularni saralash. Naylar bir jinsli (xavo pufakchalari va begona
aralashmalarsiz), kesimi tugri (doira shaklida) va uzunligi buyicha diametri bir xil bulishi kerak.
Tayyorlanadigan ampulalarning xajmi bir xil bulishi uchun shisha naylarning diametri va
devorlarining kalinligi bir xil bulishi lozim.
Tayyorlanadigan ampulalarning standartligi va keyingi jarayonlarni mexanizatsiya va
avtomatlashtirish kup jixatdan saralash anikligiga boglik buladi. Naylar N.A.Filippin dastgoxida
tashki diametri buyicha saralanadi.
Dastgox asosan xarakatlanadigan va xarakatlanmaydigan ramalardan tashkil topgan.
Xarakatlanadigan ramalarda ushlagichlari, xarakatlanmaydiganida esa teshiklar buladi. SHisha
naylar boshkaruvchi orkali tusikchaga boradi va ushlagich orkali teshikka utkaziladi. Agar nay
diametri teshik diametriga tugri kelsa, u nishab orkali pastga tushib yigiladi, tugri kelmasa
keyingi galda boshka kalibrlarga uzatiladi va x.k.
Naylarni yuvish kamerada va ultratovush yordamida olib boriladi.
Kamera usulida yuvish. YUvish jarayoni ikkita zich berkitilgan galma-galdan olib boriladi.
Saralangan naylar tik xolda kameraga 250-350 kg dan joylashtiriladi. Kamera suv bilan
tuldiriladi, kaynash xaroratigacha kizdiriladi va ivitish uchun koldiriladi. Sung kameraga
filtrlangan xavo yuboriladi. Bunda suv girdob xosil kilib, naylar ifloslikdan tozalanadi.
Kameraning pastki jumragi orkali suv tushiriladi va shiddat bilan tuzsizlantirilgan suv yuborilib
naylar yuviladi. Naylarni kuritish uchun kameraga filtrlangan issik xavo yuboriladi.
Ultratovush yordamida yuvish. Bu usulda yuvish kurilmasini 1963 yilda I.E.Elsiner taklif kilgan
bulib, u obzan va uning tubidagi teshikka urnatilgan turtta PMP-2,5 rusumidagi magnitostriksion
ultratovush manbalar (uzgartirgichlar), uzatgich, yulduzcha, zanjirli transporter, purkab
yuvadigan moslama va yuvilgan naylarni kabul kiladigan tuplagichlardan tashkil topgan.
Kontaktli ultratovush yordamida yuvish. Ultratovush suv katlami orkali naylarga
tarkatilayotganda uning bir kism kuchi «yulda» sunib, unumdorligi pasayadi. SHu sababli
G.G.Stolyarova va boshkalar (1972 y.) kontaktli ultratovush yordamida yuvishni taklif etadilar.
Bunda shisha naylar bevosita ultratovush manbaiga tegib turishi natijasida ular berilgan
chastotada tebranadi va mexanik iflosliklardan tula tozalanib, ish unumdorligi ancha oshadi.
Ampulalar kapillyarlarini kesish. Bu jarayon kulda yoki avtomatlar yordamida amalga
oshiriladi. Kulda kesishda asosan kayroktoshdan foydalaniladi. Kayroktosh maxsus yogoch yoki
metalldan yasalgan urindikka mustaxkamlangan buladi. Korxonalarda bu maksadda P.I.Rezepin
avtomatidan foydalaniladi.
Ampulalarni kesishga joylashtirish va yuvish. Ampulalarni yuvish uchun ular kasetalarga
terilgan bulishi kerak. Kaseta dyuralyuminiydan tayyorlangan teshikli disk bulib, teshiklar soni
5-10-20 ml ampulalar uchun 300-550 tagacha, 1-2 ml li ampulalar uchun esa 1000 tagacha
buladi. Katta xajmli ampulalar kul yordamida, kichiklari esa avtomat usulda P.I.Rezepin
dastgoxida kasetaga joylashtiriladi.
SHpritsli usulda yuvish. Buni I.G.Kutateladze taklif kilgan bulib, xar bir ampula shprits ignasiga
kirgiziladi va 2 atm. bosim ostida kaynok distillangan suv bilan yuviladi. Keyin ampulalarga suv
bugi yuboriladi. Vakuum usuli keng kullaniladigan usul bulib, oldindan belgilangan dastur
buyicha yarim avtomat ravishda ishlaydi. Ishlash jarayoni kuyidagicha: asbob ichidagi suv
kuyiladigan idish ustiga kapillyarlari pastga karatib terilgan ampulalar joylashtirilgan kaseta
kuyiladi.
Asbob kopkogi zich berkitilib, xavosi surib olinadi. Bunda xavo bilan birgalikda ampula
ichidagi iflosliklar chikib ketadi. Sung avtomatik ravishda kaynok suv kuyilib, ma‘lum vakuum
xosil bulguncha xavosi surib olinadi. Sung xavo jumragini ochib, asbobga filtrlangan xavo
yuboriladi. Bunda ampulalar ichiga suv kiradi. Idishdagi suv chikarib yuborilib, xavosi surib
olinadi. Natijada ampula ichidagi suv chikarib yuboriladi. Kupincha bu jarayon etti marta
kaytariladi, shulardan olti martasida 70-80
0
S gacha isitilgan, oxirgi galda distillangan suv bilan
yuviladi. Jarayon tugagach, asbobning kopkogi avtomat ravishda ochilib, ish tugagani xakida
xabar beradi.
Trubovakuum usuli. YUvish trubovakuum asbobida olib boriladi. Jarayon avtomat ravishda
bajariladi Kasetadagi ampulalar asbobga kapillyari pastga karatib joylashtiriladi va kopkogi
berkitiladi, vakuum xosil kilinadi (0,5 atm). Sungra asbobning idishiga 60
0
S li suv solinib,
vakuum 0,7-0,8 atm. gacha etkaziladi va asbobga tozalangan xavo okimi yuboriladi. Bunda
birdaniga bosim uzgarishi xisobiga ampulaning ichiga suv girdob xosil kilib kiradi va iflosliklar
ampula yuzasidan ajralib suvga utadi.
Keyin xavo jumragini berkitib, 0,8-0,86 atm. vakuum xosil kilinadi va suv iflos zarrachalar
bilan tezda chikarib yuboriladi. SHu tarzda jarayon 4-8 marta takrorlanadi. Ampula 1-2 marta
distillangan suv bilan yuviladi.
Vibratsion usul. Bu usul F.A.Konev (1971 y.) tomonidan taklif kilingan bulib, suv bilan
tuldirilgan ampulalar kapillyarlarini pastga karatib, suyuklikka tushirib kuyiladi. Sungra
ampulalar tebratiladi (vibratsiya kilinadi). Bunda ampulaning ichki satxidagi iflos zarracha
kuchib, kapillyar kismiga tushadi va chikib ketadi. Tebranish 50-100 Gs, amplitudasi 1 sm
bulganda ampula ichida bulgan 30-100 mkm kattalikdagi zarrachalarni 3 dakika davomida 98%
gacha tozalash mumkin. Bunda ampula ichidagi suyuklik mikdori uzgarmaydi, shuning uchun
eritmalarni xam shu usulda tozalash mumkin.
Termik usul. Bu usulni V.YA.Tixomirov va F.A.Konev (1970 y.) lar taklif etishgan. Ampulalar
suv bilan tuldirilib, kapillyarlari pastga karatib kizdiriladi. Kaynash xaroratiga etgach, mexanik
zarrachalar suyuklik yuzasidagi ortikcha bug bosimi ta‘sirida ampula devorlaridan kuchib,
suyuklikka utadi, suyuklik esa ampula ichidan shiddat bilan otilib chikadi. Agar suvning xarorati
60-80
0
S bulib, 300-400
0
S gacha kizdirilsa, yuvish jarayoni 5 dakika davomida tugallanadi.
Ultratovush usuli. G. G. Stolyarova, F.A.Konev va boshkalar (1972 y.) taklif kilgan. Kassetadagi
ampulalar vakuum usulida distillangan suv bilan tuldiriladi va vakuum yuvgich asbobining
tubiga joylashtirilgan magnitostriksion manba ustiga kapillyar suvga botirib kuyiladi. Suvga
botirilgan kapillyarlar bilan ultratovush manbai orasidagi masofa 10 mm ni tashkil etadi. YUvish
jarayonida suvning xarorati 40-60
0
S bulib, ampula xajmi 2/3 kism suv bilan tuldiriladi va ikki
marta ultratovush ta‘sir ettiriladi (20 va 10 soniya). Xammasi bulib, ampulalar 30 soniya
ultratovush ta‘sirida bulganda mexanik iflosliklardan tula tozalanadi. Bu usulning kamchiligi
ultratovush suv katlami orkali ta‘sir kilayotganda kisman kuchini yukotadi va ta‘siri pasayadi,
shuning uchun xam kontaktli ultratovush usulida yuvish taklif kilingan.
Kontaktli ultratovush usuli. Bu usul G.G.Stolyarova va boshkalar (1971 y.) tomonidan taklif
kilingan bulib, xajmi 20 ml va undan katta bulgan ampulalar uchun kulaydir. Bu usulda yuvish
xam vakuum yuvgich asbobida olib borilib, ultratovush manbalari asbob kopkogining ichki
devoriga joylashtirilgan buladi va kopkok yopilganda bevosita ampulalarga tegib turadi, natijada
jarayon tezlashadi va yuvish sifati oshadi.
Parokondensatsion usul. Bu usul 1972 yilda F.A.Konev tomonidan taklif kilingan bulib, AP-30
va AP-25 asboblarida bajariladi.
Asbob idishida ampulalar kapillyarlari pastga karatib kaseta bilan joylashtiriladi, kopkogi
berkitiladi va 6 soniya davomida kondensator orkali issik bug purkab, xavo asbobdan sikib
chikariladi.
Keyin 8-10
0
S li suv 1,5 atm. bosimi ostida kondensatorga purkaladi va asbob idishga 80-90
0
S li
tuzsizlantirilgan suv yuboriladi. Bunda suv tomchilari bug bilan kondensatsiyalanib, kondensator
va asbobda vakuum xosil buladi. Sungra 4 soniya davomida bug kondensator orkali yuboriladi.
Bunda suv katta tezlik bilan ampula ichiga kirib, suvning bir kismi buglanadi va iflos zarracha
suvga utadi. SHu vaktda asbobga kondensator orkali sovuk suv purkab, bug
kondensatsiyalantirilib vakuum xosil kilinadi, suv ampuladan katta tezlikda idishga otilib
chikadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |