Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

5.3. Dizel yoqilg’ilarining stetan sonini oshiruvchi qo’ndirmalar 
 
Dizel  yoqilg’ilarining  meyorida  ishlashi  uchun  o’z-o’zidan  yonish  optimal 
davriga  ega  bo’lgan  shu  jumladan  optimal  stetan  soniga  ega  bo’lgan  yoqilg’ilar 
kerak. 
Yuqori  xarakatli  dvigatellari  –  teplovoz,  avtomobil  va  traktorlarga  stetan  soni 
45-50  bo’lgan  yoqilg’ilar  talab  etiladi.  Neftdan  to’g’ridan  –  to’g’ri  xaydab  olingan 
dizel  yoqilg’ilari  bu  talabga  javob  beradi  va  stetan  soni  45  ga  teng.  Biroq  ayrim 
neftlarning xaydashdan stetan sonini 45 dan kichik bo’lgan dizel yoqilg’ilarini olinadi 
va  ularga  maxsus  qo’ndirmalar  qo’shiladi.  Stetan    sonini  oshiruvchi  qo’ndirmalar 
sifatida 
yoqilg’i 
oksidlanishining 
tezlashtirishi 
va 
o’z-o’zidan 
yonishni 
osonlashtiruvchi qo’ndirmalar ishlatiladi. Effektiv qo’ndirmalar alkilnitrat va perikisli 
birikmalardan  topilgan.  Perikisli  qo’ndirmalar  dizel  yoqilg’ilarining  uzoq  muddat 
saqlanish sharoitlariga chidamli emas, natijada yoqilg’ilarning stetan sonini kamayib 
ketadi, cho’kmalar xosil bo’ladi. 
Цetan  sonini  oshirish  uchun  izopropil,  amil  va  stiklogeksilnitratlar  qabul 
qilingan.  Alkilnitritlarni  dizel  yoqilg’ilariga  har  xil  tipdagisi  qo’llaniladi:  Destruktiv 
jarayonlardan  olingan  yoqilg’iga  nisbatan  to’g’ridan  to’g’ri  xaydashdan  olingan 
yoqilg’i qabul qilishi ortiq bo’lgan yoqig’ilar. 
Alkilnitratlarning birinchi ulushi oxirigi ulushiga nisbatan stetan sonini ko’proq 
oshiradi. Alkilnitritlarni sarfini % ning 10 dan 1 ulushlarida stetan soni 10-12 birlikka 

---

100 
 
oshadi.  1%  dan  ortiq  alkilnitritlar  qo’shish  maqsadga  muvofiq  emas.  Dizel 
yoqilg’ilarining  stetan  sonini  oshirish  qo’ndirmalari  oldindan  ma’lum  lekin  tayyor 
yoqilg’ilarga ularni qo’shilmaydi.