Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

YOqilg’i 
Oltingugurt miqdori, %mass dan ko’p 
emas 
Umumiy 
Merkaptanli 
Reaktiv yoqilg’isi 
TS-1 
T-2 
RT 
T-1 
T-8V 
T-6 
 
0,20 (0,25) 
0,25 
0,10 
0,10 
0,10 
0,05 
 
0,003 (0,005) 
0,005 
0,001 
- 
0,001 
- 
Dizel yoqilg’isi: 
YOzgi (YO) 
Qishki (Q) 
Arktik (A) 
 
0,2(I), 0,5 (II) 
0,2(I), 0,5 (II) 
0,2(I), 0,4 (II) 
 
0,001 
0,001 
0,001 
 
 
 
Qavs ichida 0,25 va 0,005 – birinchi navli yoqilg’ining ko’rsatkichlari; qavssiz yuqori 
nav uchun; qavs ichida I, II –yoqilg’i turi. 

---

30 
 
 
To’g’ri xaydalgan TS-1 va T-2 reaktiv yoqilg’ilardagi oltingugurtli 
birikmalarning yig’indi kontsentratsiyasi 0,5-1,2 % dan ko’p emas, dizel 
yoqilg’ilarga 1,2-3,0 % dan ko’p emas, merkaptanlarniki 0,06 % T-6 chuqur 
gidrogenlash yoqilg’isi minimal miqdordagi oltingugurtli birikmalarni saqlaydi – 0,3 
% mass ko’p emas Reaktiv va dizel yoqilg’ilarning oltingugurtli birikmalarning 
asosiy massasi sulfidlar (40-85 % nisb.) va tiofen gomologlari (15-60 %) ulushiga 
to’g’ri keladi.  
 
Azotli birikmalar reaktiv va dizel yoqilg’ilarda uncha katta bo’lmagan 
kontsentratsiyalarda asosan og’ir fraktsiyalarda saqlanadi. To’g’ri xaydalgan 
yoqilg’ilarda azotli birikmalarning umumiy yig’indisidan 25-35 % nisb gacha 
miqdorini piridin va xinolin xosilalari tashkil qiladi. Aminlar deyarli yo’q , neytral 
azotli birikmalar bo’lgan pirrol, indol, karbazolning hosilalari aniqlangan, Azotli 
birikmalar katalizatorning ish qobiliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi, shuning uchun 
yoqilg’ini katalitik yo’l bilan olganda ularni xomashyodan chiqarib yuborish 
maqsadga muvofiqdir. 
 
YOqilg’ilarning kislorodli birikmalari o’zlarining kimyoviy tuzilishi va 
xossalari bo’yicha juda turli-tumandir: gidroperoksidlar peroksid, spirt, denol, 
aldegid, pislota, oddiy va murakkab efirlar, polifunktsionalli birikmalar.  
 
Deyarli barcha kislorodli birikmalar yoqilg’idan qutbli adsorbenti  (alyuminiy 
oksidi, silikagel, alyumosilikat) bo’lgan kolonka orqali yoqilg’i adsorbentning hajmiy 
nisbati 1:10 dan 1:100 gacha bo’lganda perkolyatsiya qilib ajratib chiqarilishi 
mumkin. Reaktiv va dizel yoqilg’ilarda kislorodli birikmalar (adsorbtsion smolalar) 
ning umumiy miqdori 0,1-0,5 % mass. tashkil qiladi. Neftdagi kislorodli 
birikmalarning asosiy sinflari va ularning yoqilg’ilardagi nisbiy miqdori 4-jadvalda 
keltirilgan.