E nuritdinov

 
Organizm  ftinksiyalarining  boshqarilishi  va  ularning  xususiyatlari 
haqida tushuncha. 
 
 Organlzm va muhit 
 
        Ma'lumki,  odam  va  hayvonlar  organizmi  murakkab  biologik  tizim  bo'lib,  u 
hujayralar, to'qimalar, a'zolar va funksional tizilmalardan tashkil topgan.O'zbek tilida 
chop qilingan ba'zi-bir fiziologik darsliklarda organizm haqida bunday ta'rif berilgan: 
«Organizm-organik olamning mustaqil yashay oluvchi,o'z-o'zini boshqara olivchi va 
tashqi  muhitning  turli  o'zgarishlariga  bir  bu-tun  darajada  javob  bera  oluvchl 
birligidir».Organizmni ayrim qismlar yoki ayrim hujayralar hududining to'plami deb 

---

 
4 
emas,  balki  bir  butun  deb  qarash  kerak..Murakkab  organizmning  ham-ma  a'zolari, 
tizimlari  va  funksiyalar  bi-biriga  uzluksiz  ta'sir  etadi.Bularning  hammasi  bir  butun 
murakkab  organimni  tashkil  qiladi.l.M.Sechenov  ta'kidlanganidek,«organizmning 
yashashiga  yordam  beradigan  o'zgaruvchan  tashqi  muhit  bo'lmasa,  organizmning 
yashashi  mumkin  emas».  Bu  degan  so'z, organizm  o'z  atrofidagi  tashqi  muhit bilan 
o'zaro  ta'sir  etib  turgandagina  yashay  oladi  va  shunday  o'zaro  ta'sir  natijasida  o'z-
o'zidan yangilanib turadi. 
        Organizm naqadar murakkab tuzilganligidan qat'i nazar, uning barcha to'qima va 
a'zolari bir-biri bilan uzviy bog'langan holda ishlaydi.Bu bog'lanish asab va gumoral 
(qon  orqali)  yo'l  bilan  boshqariladi.Shuning  uchun  odam  organizmi,  uning  barcha 
hujayra, to'qima va a'zolari bir butun deyiladi. 
        Turli  organizmning  o'ziga  xos  belgisi  shuki,uning  tizilmalari  muayyan  tarzda 
tashkil top-gan va o'ziga xos murakkabligi bilan farq qiladi.Murakkab tashkilotga ega 
bo'lgan  odam  orga-nizmi-bir  butun  yaxlit  mavjudotdir,  unda  barcha  tizilmalar, 
hujayralar,  to'qimalar,  a'zolar  va  ularning  tizimlari  bir-biriga  uyg'un  bo'lib,  butun, 
yaxlit organizmga bo'ysungan.