3
rivojlandi.Xurosonda yashab ijod etgan tabib va dorishunoslar-dan Abu Zayd Husayn
ibn
Isoq
al
Ibodiy
(808-877)
arab,fors,qa-dimgi
grek
tillarini
yaxshi
egallangan.Buqrot, Arastu, Jolinus va boshqa antik olimlarning ilmiy asarlarini arab
tiliga tarjima qil-gan olim-tarjimon edi.Tarjimalaridan tashqari Husayn ibn Isoq
tomonidan yozilgan 100 dan ortiq asarlaridan aksariyati tibbiyot va dorishunoslikka
bag'ishlangan asliy asarlar nusxalari bizga yetib kelgan.Buqrot va Jolinusdan keyingi
qadimgi Sharq tabo-batining yirik nazariyotchi namoyondasi Husayn ibn Isoq tomo-
nidan yozib qoldirgan meros asarlari boshqa tillarga ham tarjima qilingan.Shunday
asarlardan bin (Jolinusning siydik haqidagi hamma narsani qamrab olgan kitobi)
dir.Arab tiliga tarjima qi-lingan bu asar siydik tahliliga va uning asosida tashxis
qo'yishga bag'ishlangan.
Husayn ibn Isoqning bizga yetib kelgan tarjima asarlaridan yana biri «Ar-risola-
al Qabriya» deb ataladi.Risola Buqrot qala-miga mansub bo'lib, uning qabridan
topilgani uchun qabriya deb atalgan.Risolaning asosiy qismi 25 hadisdan iborat
bo'lib, unda asosan davolab bo'lmaydigan kasalliklari bayon qilinadi.Husayn ibn
Isoqning arab tiliga tarjima qilgan mazkur «Qabriya risolasi» ni Xomidxon ibn
Zohidxon ibn Muhammad Sodiqxon Shoshiy o'zbek tiliga tarjima qilgan. Bizga bu
tarjimaning Xomidxon qo'-li bilan yozilgan qo'lyozma nusxasi yetib kelgan.
Abu Sahl Masihiy Jurjoriiy (970-1010) Jurjonda tug'ilgan, Xora-zmda yashab,
ijod etgan. O'sha vaqtda Xorazmda Aburayhon Beruniy, Ibn Sino,Abul Xayr, Ibn Iroq
va boshqalar ham yashar edi. Masihiy zamonasining yirik tabiatshunosi, tabi-
bi,astronomi va faylasufi bo'lgan va shu sohalarga oid asarlar yozgan. Biroq, fan
tarixida
Masihiy
tabib
sifatida
mashhurdir.
U
Ibn Sinoning yaqin do'sti va tabobat sohasida uning ustozlaridan bin bo'lgan. Masihiy
Ibn Sino bilan birgalikda Xorazmdan Xuro-songa o'tib ketayotganda 40 yoshda 1010
yili vafot etgan. Masixiy yozgan 8 tibbiy asar bizgacha yetib kelgan, ulardan biri
qomusiy ahamiyatga ega,qolganlari tabobatning ayrim masala-lari: umumiy
terapiyaga,odam
a'zolarining
fiziologiyasiga,
che-chakka,o'lat
(chuma)
ga,
mijozga,tomir urushiga va badantar-biyaga bag'ishlangan. Masihiyning asosiy va eng
katta asari «Tabobat san'ati bo'yicha' yuz kitob») deb nomlangan. Bu asar bizgacha
ko'pgina
nusxalarda
yetib
kelgan.
O'zbekistonda dastlabki fiziologik tadqiqotlar Turkiston dorilfununining
hayvonlar fiziologiyasi kafedrasining mudiri prof. E.F.Polyakov va shu oliygoh
tibbiyot fakulteti qoshidagi me'yoriy fiziologiya kafedralarida olib borilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: