R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Nazorat savollari:
1.  Meva va uzumlarning texnik pishishi deganda nimani tushu-
nasiz?
2.  Meva va uzumlarni terish texnikasini aytib bering.
3.  Saralash va uning ahamiyati haqida nimalar bilasiz?
4.  Mevalarni xillashnima maqsadda o‘tkaziladi?
5.  Meva va uzum quritish usullarini tavsiflab bering.

---

163
12-amaliy mashg‘ulot
12.  MEVA VA UZUMLARNI  
QAYTA ISHLASH USULLARI  
(2 soat)
Ishning maqsadi: Talabalarni meva va uzumlarni quritish  
hamda ho‘lligicha asrash usullari bilan tanishtirish.
Material va jihozlar:
1.  Sh. Temurov. Uzumchilik. – T.: «O‘zbekiston milliy ensik-
lopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. – 2002, 180–188-betlar.
Qisqacha tushuntirish:
O‘zbekiston quritilgan meva yetkazib berish bo‘yicha dun-
yoda asosiy o‘rinni egallaydi. Mevalar pishgan vaqtda bulutsiz 
va yog‘ingarchiliksiz kunlarning uzoq turishi, havoning quruq 
va issiq bo‘lishi mevalarni quyosh nurida quritishga katta im-
kon beradi.
Bog‘ va tokzorlar maydonining kengayishi va ularning 
yildan yilga hosildorligi oshib borishi fermer xo‘jaliklarida meva 
va uzumlardan quritish ishlarini keng hajmda uyushtirishni ta-
lab qiladi.
Terilgan hosil xo‘jalikning o‘zida avtomobil, traktor hamda 
ot aravada tashiladi. Uzoq joylarga yuborishda esa avtomobil 
va temiryo‘l transporti, ba’zan samolyotlardan foydalaniladi. 
Ayniqsa, avtorefrijeratorlar, refrijeratorli vagonlarda (harorat 
2–5°C) tashish juda qulay. Buning uchun oldindan maxsus so-
vitkichlarda uzumni 12– 20°C haroratda ushlab turish lozim. 
Temiryo‘1 transporti orqali jo‘natiladigan uzumning yaxshi 
saqlanib borishi uchun uzum solingan har bir yashikka 10 gr 
kaliy metabisulfitning tabletkalari joylashtirilishi lozim. Ular-
dan ajralib chiqadigan angidrid gazi g‘ujumlarni mog‘orlashdan 
saqlaydi.
Qishda saqlashga mo‘ljallangan uzumlar GOST talabidagi 
ya shi k   laкga bandini yuqoriga qaratib joylanadi. Maxsus sovit-
kichlarga joylashdan oldin xona oltingugurt gazi bilan dudlanadi. 
Uzum havo harorati 1–2°C, namligi 90–95 foiz atrofida saqlani-

---

164
shi lozim. Sovitkichlardagi uzumni birdaniga issiq muhitga olib 
chiqish yaramaydi («terlab» tezda qorayadi).
Quritilgan mahsulotlar tezda o‘ziga namni tortib olib, bir-biri-
ga yopishib qoladi, bosilib ketadi. Shuning uchun meva qoqilari 
va mayizlarni taxta polli, quruq binolar ichida saqlash kerak. 
Quruq mahsulot ozroq bo‘lsa ularni qoplarga solib ham saqlash 
mumkin, ammo ularni vaqti-vaqti bilan qoplardan ag‘darib, sha-
mollatib tu rish kerak.
Ko‘p miqdordagi qoqi esa binoga 2 metrcha qalinlikda yoyib 
qo‘yiladi. Saqlash vaqtida bir-biriga yopishib ketmaslikgi uchun 
yog‘och kurak bilan tez-tez ag‘darib turish lozim.
O‘zbekiston sharoitida mevalardan pyure, pavidlo, murabbo, 
djem, uzumlardan esa sharbat, shinni, kompot, pastila va sukata-
lar tayyorlanadi.