P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

20-rasm . 

TiI shilliq pardasidagi

dir,  deb faraz  qilinadi. 

t a ’m 

bilish  so'rg'ichlari.

19-rasm.  Burun

---

Ta’m  bilish  sezgilari  moddalaming  kimyoviy  xossalari  tufayli  hosil 

bo'ladi.  Ta’m  bilish  sugonlari  faqat  suyuq  suvda  yoki  soMakda  erigan 

moddalar ta’siri ostida qo‘zg‘aladi  (masalan,  qand eriy boshlashi bilangi­

na shirin mazasi sezilarli bo‘lib qoladi.  Hid va ta’m bilish sezgilari bir-biri 

bilan  chambarchas  bog'langandir.  Hid  bilish  sezgilari  ham,  ta’m  bilish 

sezgilari  ham  sezgi  oiganlariga  kimyoviy  moddalaming  ta’sir  etishi  na­

tijasida  hosil  bo'ladi.  Ammo  ta’m  bilish  sezgilarini  hosil  qilmoq  uchun 

o'sha  ta’mli  narsa  bevosita  totib  ko'rilmog'i  kerak,  hidli  narsalarning  isi 

esa uzoqdan  ham sezilaveradi.

Teri  sezgilariga  tuyush  va  harorat  sezgilari  kiradi,  bu  sezgilaming teri 

sezgilari deb atalishiga sabab shuki, bu sezgilaming chekka nerv apparatlari 

(retseptorlar) terida va organizmimizning tashqi shilliq pardalarida bo'ladi.

Tuyush sezgilari  — tegish, tarqalishni tuyush  sezgilari yoki  (21-rasm) 

tuyush tanachalari. Taktil sezgilar, shuningdek,  silliq yoki g'adir-budurni 

tuyush sezgilaridir. Biror narsaning tegishini sezish tashqi ta’sir (qo'zg'alish) 

kuchayganda  siqiq  sezishga  aylanadi.  Qo'zg'alish  yanada  kuchayganda 

siqiq  og'riq  sezgisiga  aylanishi  mumkin.  Ammo  terida  seziladigan  har 

qanday  ortiq  teriga  ta’sir  etadigan  tashqi  qo'zg'alishga  bog'liq 

bo'lavermaydi,  albatta.