Muqaddima

SO`LAKNING TARKIBI 
 
     So`lak  sal  quyqalangan,  cho‘ziluvchan  suyuqlik.  Aralash  so`lakning  pH  5,8-7,4. 
Ajralaish  tezligi  oshsa,  so`lakning  muhiti  ishqoriy  tomonga  siljiydi.  So`lakning  99,4-
99,5%  suvdan  iborat.  0,5-0,6%  ga  teng  bo`lgan  quruq  qoldiqda  0,2%  chamasida 
anorganik,  0,4% organik  moddalar bor. Na
+
, K
+
,Ca
2+
  kationlari, CI
-
  va  HCO
3
-
 anionlari 
anorganik  moddalarning  asosiy  qismi.  Anorganik  moddalar  miqdori  so`lak  ajralish 
tezligi oshishi bilan ko‘payadi, ammo har qanday sharoitda ham so`lak gipotonik bo`ladi. 
So`lakning  organik  moddalari  mukopolisaxaridlardan,  glikoproteinlardan,  oqsillardan 
(shu jumladan, ferment oqsillardan) iborat. 
     So`lakda anchagina fermentlar bor. Ammo ularning ko‘pchiligini faolligi juda past va 
ovqat  hazm  qilishda  ahamiyati  yo‘q.  Faqat  uglevodlarni  parchalovchi  fermentlar 
yetarlicha  faol.  Ulardan  asosiysi  α-amilaza.  Bu  ferment  kraxmal  va  glikogen  kabi 
polisaxaridlarni dekstrinlarga, qisman disaxarid maltozaga va oz miqdorda glukozagacha 
parchalaydi. 
     Amilaza  muhit  neytral  yoki  kuchsiz  ishqoriy  bo`lganda  o‘z  faolligini  ko‘rsatadi. 
Ovqatni  chaynash  vaqti  qisqa  bo`lganidan,  ovqat  polisaxaridlari  juda  oz  miqdorda 
parchalanadi.  Maltozani  parchalovchi  maltazanin  umuman  faolligi  past.  Shuning  uchun 
og‘iz bo‘shlig‘ida oziq moddalarning kimyoviy qayta ishlanishi boshlanadi xolos. 
     So`lak bezlari qonga, qisman so`lak tarkibida og‘iz bo‘shlig‘iga kallikrein ajratadi. Bu 
gormonsimon  peptid  kininlar,  xususan  bradikinin  hosil  bo`lishida  ishtirok  etadi. 
Bradikinin esa tomirlarni kengaytirib, ko‘pgina a‘zolarning, jumladan so`lak bezlarining 
faoliyatiga ta‘sir qiladi.