Muqaddima

QONNI IVITUVCHI OMILLAR 
 
     Yuqorida  aytib  o‘tilganidek,  qonning ivishi ko‘p  bosqichli, murakkab  jarayon. Unda 
talay omillar ishtirok etadi. Tabiiy sharoitda odamning qonida bu omillar nofaol halatda 
bo`ladi.  Ularni  birma-bir  ko‘rib  chiqamiz.  Xalqaro  Qo‘mita  qaroriga  binoan  qon  ivish 
omillari yunon raqamlari bilan belgilanadi. 
     I  omil  –  fibrinogen.  Qon  plazmasining  eng  katta  molekulali  oqsili.  Qon  ivish 
jarayonida  fibrinogen  zol  holatidan  suvda  erimaydigan  gel  holatiga  o‘tadi.  Qon 
ivishining mohiyati ham shunda. 
     II  omil  –  protrombin.  Jigarda  sintezlanadigan  glikoprotein.  Tromboplastin  ta‘sirida 
faol  ferment  trombinga  aylanadi.  Trombin  esa  fibrinogenning  fibringa  aylanishi  uchun 
zarur. 
     III omil – tromboplastin. Hamma hujayralar membranasida uchraydigan fosfolipid. 
     IV  omil  –  kalsiy  ionlari.  Qon  ivishida  ishtirok  etadigan  hamma  fermentlarni  nofaol 
holatdan faol holatga o‘tishi uchun zarur. 
     V  va VI omil – proakselerin va akselerin. Tromboplastin va trombin hosil bo`lishini 
tezlashtiradi. 
     VII omil – prokonvertin. Tromboplastin hosil bo`lishida ishtirok etadi. 
     VIII omil – antigemofil A globulin. Qon ivishining boshlanishida qon tromboplastini 
hosil bo`lishi uchun zarur. Kalsiy ta‘sirida faollashadi. Ushbu omilning yetishmovchiligi 
og‘ir irsiy gemofiliyaga sabab bo`ladi. 
     IX omil – antigemofil B globulin (Kristmas omili). Bu omil ham tromboplastin hosil 
bo`lishi uchun kerak. Uning yetishmovchiligi irsiy gemofiliyaga olib keladi. 
     X omil – Styuatr-Prauer omili. Tromboplastin hosil bo`lishini tezlashtiradi. 
     XI  omil  –  trombboplastinning  plazmadagi  o‘tmishdoshi.  Yetishmovchiligi 
gemofiliyaga olib keladi. 
     XII  omil  –  Xageman  omili.  Glikoprotein,  shikastlangan  to‘qimalar  yuzasida 
faollashadi. Bunga XI omil yordamlashadi. 
     XIII  omil  –  fibrinni  me‘yorida  tutib  turuvchi  omil.  Suvda  erimaydigan  fibrin  hosil 
bo`lishida ishtirok etadi.