Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Биологик антропология биология фанлари тизимида алоҳида ўрин ту-
тиб, одамнинг пайдо бўлиши, эволюцияси ва ирқлари, одам организмининг 
макон ва замонда ўзгариши қонуниятларини ўрганади.
Ижтимоий антропология мазмунини одам (шахс) ва жамият ўртаси-
даги ўзаро муносабатлар ташкил қилади.
Маданий антропология предмети одам ва маданият ўртасидаги ўзаро 
муносабатларни ўрганишдан иборат бўлиб, инсоннинг маънавий-маданий ҳа-
ёти ҳақидаги фан сифатида намоён бўлади.
Ҳозирги кунда антропологик билимлар тизими табақалашиб, унинг қу-
йидаги йўналишлари жадал ривожланмоқда: 
1) антропогенез (эволюцион антропология) – антропологиянинг бир бў- 

---

93 
лими бўлиб, одамнинг келиб чиқишини, бошқача айтганда, одамнинг вақт ўти-
ши билан тур сифатида ўзгарувчанлигини ўрганади;
2) одам морфологияси (тузилмавий антропология) – антропологиянинг 
асосий бўлимларидан бири бўлиб, замонавий одамнинг гавда тузилиши (жис-
моний тузилмаси), вақт ва маконда одам танасининг ўзгарувчанлиги, шунинг-
дек гавда мучаларининг жузъий ўзгариши қонуниятларини ўрганади;
3) ижтимоий антропология – антропологиянинг йўналишларидан би-
ри бўлиб, ижтимоий тузилмага эътиборини қаратган ҳолда одам ва одамлар 
уюшмаси (жамоаси), яъни жамиятда ўрнатилган меъёрий ижтимоий тузум ва 
фаолиятни ўрганади; 
4) сиёсий антропология - антропологиянинг йўналишларидан бири бў-
либ, сиёсий жараёнлар ва жамиятнинг сиёсий институтларини ўрганади;
5) иқтисодий антропология - антропологиянинг йўналишларидан бири 
бўлиб, ибтидоий, қадимги ва капитализмгача бўлган жамият хўжалиги ривож-
ланишининг муаммоларини ўрганади;
6) маданий антропология - антропологиянинг йўналишларидан бири 
бўлиб, маданият акс этишининг барча шакллари ва ривожланишининг барча 
тарихий босқичларида моддий объектлар, ғоялар, қадриятлар, тасаввурлар ва 
ахлоқ-одоб (феъл-атвор) моделлари мажмуи ҳақидаги фан; 
7) этник антропология - антропологиянинг йўналишларидан бири бў-
либ, этник уюшмалар (жамоалар) хусусиятларини ўрганади;
8) фалсафий антропология – кенг маънода, одамнинг табиати ва моҳи-
яти ҳақидаги фалсафий таълимот; тор маънода, турли фанлар – биология, пси-
хология, этология, социология, шунингдек дин ва ш.к. маълумотларини қўл-
лаш ва шарҳлаш орқали инсон ҳақида яхлит таълимотни яратишга интилади;
9) психологик антропология - антропологиянинг йўналишларидан бири 
бўлиб, турли маданий шароитдаги кишилар ҳақида интегратив билимга эга 
бўлиш мақсадида одам психикасининг этник хусусиятларини, миллий ўзлик 
(ўз-ўзини англаш) функциялари ва шаклланиши қонуниятларини ҳамда этник 
турмуш тарзларини ўрганади;
10) педагогик антропология - антропологиянинг интегратив йўналиш-
ларидан бири бўлиб, одам ҳақида эришилган барча илмий ва фалсафий тасав-
вурларга мувофиқ инсон маърифати ва камолоти бўйича мақсадли фаолият қо-
нуниятлари, йўллари ва методларини ўрганади.