Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

лари кенг тарқалган (6.3-расм): 
1. Изоҳли-кўрсатмали таълим модели - ўқитувчи билимларни пар-
дозланган, “тайёр” кўринишда баён қилади, ўқувчилар уларни ўзлаштиради ва
аслидай қайтаради. Кўрсатмалилик асосидаги тушунтиришда ўқувчи фаоли-
ятининг етакчи тури - тинглаш ва ёдда сақлашдан иборат. Ўрганилган мате-
риалларни хатосиз айтиб бериш – машғулот самарадорлигининг бош талаби 
ва асосий мезони ҳисобланади. Мазкур таълимда вақтнинг тежалиши, ўқитув-
чи-ўқувчи кучларининг сақланиши, муракккаб тушунчаларни ўзлаштириш-
нинг энгиллиги ва педагогик жараённи самарали бошқариш таъминланади.
Афзаллиги: баёндаги батартиблик ва вақтнинг тежалиши.
Камчилиги: таълимда шахсни камол топтириш вазифаси тўлиқ амалга 
ошмаслиги; ўқувчи фаолиятининг маҳсулдор эмаслиги; “тайёр” билимларнинг 
тақдим этилиши ўқувчиларни мустақил фикрлашдан, ўқув жараёнини шахсга 
йўналтириш имкониятларидан қисман маҳрум қилиши.
2. Муаммоли таълим модели – ўқувчилар амалий ва билиш хусуси-
ятига эга бўлган ижодий топшириқларни ечиш жараёнига мунтазам қамраб 
олинади. Ўқитувчи “тайёр” билим бермайди, аксинча ўқувчилар тушунча ва 
қонуниятларни мустақил излашга йўналтирилади, яъни ўқувчи билимларни
Педагогик парадигмалар  
Феноменологик 
(инсонпарварлик) 
парадигма 
Анъанавий-
консерватив 
(билимга 
асосланган 
парадигма 
Рационалистик 
(бихевиористик) 
парадигма 
Технократик 
(илмий-техник) 
парадигма 
Эзотерик 
(“яширин”) 
парадигма 
6.2-расм. Асосий педагогик парадигмалар 

---

148 
ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИ