Kartashunoslik



Download 4,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet169/246
Sana29.08.2021
Hajmi4,76 Mb.
#159144
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   246
Bog'liq
kartashunoslik

 
10.2. Kartaning tili 
Kartaning tili – bu kartografiyada foydalaniladigan shartli belgilar, tasvirlash 
usullari,  ularning  qurilish  qoidalari,  kartalarni  yaratish  va  ulardan  foydalanishda 
ishlatish va o‘qish kabilarni o‘z ichiga olgan belgilar tizimidir.  
Karta tili – insoniyatning buyuk kashfiyotlaridan bo‘lib, u kishilik madaniyati 


 
151 
va  tsivilizatsiyasining  muhim  elementini  tashkil  etadi.  Uning  rivojlanishi  barcha 
bosqichlarda  fan-texnika  taraqqiyoti  darajasi,  madaniyat  va  san‘atning  holati, 
siyosiy  tuzum  va  ijtimoiy  institutlar  –  bir  so‘z  bilan  aytganda,  ijtimoiy-tarixiy 
jarayonni shakllantiruvchi barcha narsalar bilan bog‘liq bo‘lgan. 
Barcha  davrlarda  kartaning  tili  nafaqat  makon-zamon  axborotni  saqlash  va 
uzatishni  ta‘minlagan,  balki  Yer  to‘g‘risidagi  fanlar  va  u  bilan  bog‘liq  fan 
sohalarida umumiy til rolini o‘ynagan. 
Kartografiyaning  avtomatlashishi  va  kompьyuterlashishi  bilan  bog‘liq  holda 
karta tiliga e‘tibor ayniqsa kuchaydi. Kartosemiotik nuqtai nazardan kartaning tili 
toifalari va elementlari, uning grammatikasi va tuzilishi, amal qilish mexanizmlari, 
belgilarni  ishlatish  qoidalari  o‘rganiladi.  Umumiy  semiotika,  mashina  grafikasi, 
badiiy  dizayn  va  qabul  qilish  psixologiyasi  bilan  chambarchas  bog‘liq  bu 
tadqiqotlar aniq amaliy yo‘nalishga ega – ular elektron kartalar sifatini oshirishga 
qaratilgan. 
Tadqiqotlar ko‘rsatishicha, karta tilida hech bo‘lmaganda ikki qatlam (til osti) 
ni ajratish mumkin: ulardan biri kartalashtirilayotgan obyektning joylashishi, uning 
makondagi shakli, orientatsiyasini, boshqasi – bu hodisalarning tarkibiy mazmuni, 
ularning  ichki  tuzilishini,  sifat  va  miqdor  tavsiflarini  aks  ettiradi.  Ikkala 
qatlamlarning grammatikasi kartografik semiotika qoidalari bilan aniqlanadi. 
Kartaning tili – bu kartografiyaning obyekt tilidir. Uning asosiy funktsiyalari 
(umuman  kartografiya  kabi)  –  kommunikativlik,  ya‘ni  karta  yaratuvchisidan 
o‘quvchiga  ayrim  hajmdagi  axborotni  uzatish  va  bilish  –  kartalashtiriladigan 
obyekt haqida yangi bilimlarni olish.  
Karta tili sohasidagi intensiv ishlanmalar kartografiya nazariyasida alohida til 
(yoki karta tili) kontseptsiyasi shakllanishiga olib keldi, unga muvofiq kartografik 
tasvir  alohida  matn  sifatida  qaraladi.  Boshqacha  aytganda,  karta  karta  tilida 
yaratilgan tasvirdir. Ushbu kontseptsiya tarafdorlari hattoki aynan karta tilini ishlab 
chiqish hamda uning xususiyatlari va funktsiyalarini tadqiq qilish kartografiyaning 
fan  sifatidagi  mazmunini  tashkil  etadi,  deb  hisoblashadi.  Ehtimol,  bunday  nuqtai 
nazar kartografiyaning fan sifatida karta tili rolini ancha oshirar, biroq, shubhasiz, 
bu  jarayonning  ahamiyatini  ifodalaydi.  Har  qanday  holatda  til  konsepsiyasi 
tarafdorlarining asosiy fikri odilona ekanligini ta‘kidlash joiz, chunki kartaning tili 
– bu kartografiyaning mavjud bo‘lish shaklidir. 

Download 4,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish