A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti texnologiya ta

Nazorat savollari: 

1.  Rudalar deb nimaga aytiladi? 

2.  Metallurgiya sanoati deb nimaga aytiladi?  

3.  Asosiy temir  rudalariga qaysi rudalar kiradi? 

4.  Rudalarni boyitishda qaysi usullardan foydalaniladi? 

5.  Domna pechi asosan qanday qismlardan tashkil topgan? 

6.  Po`lat ishlab chiqarishning qanday usullari bor?  

 

 

AMALIY  ISH  № 10 

          MAVZU: Metallarga bosim bilan ishlash turlarini o’rganish 

Ishdan maqsad: Metallarni bosim bilan ishlash turlarini o`rganish. 

Kerakli  jihozlar  va  asbob  –  uskunalar:  Plakat,  bosim  bilan  ishlashga  oid 

viderolik yoki animatsion dastur. 

---

 

42 

 

Umumiy ma’lumot: Metallarga bosim ostida ishlov berish haqida umumiy 

tushunchalar. Bosim bilan ishlash deb metallarni sovuq yoki qizdirilgan holda tashqi 

kuch  ta’sirida  plastik  deformatsiyalash  hisobiga  buyum  va  detallar  hosil  qilish 

jarayoniga aytiladi.  

Bu uslub ham odamlarga qadimdan ma’lum bo’lib, eramizdan bir necha ming 

yil  oldin  metallarni  (bronza,  temir)  bolg’alab  nayza  va  ish  qurollariga  uchlik 

tayyorlaganlar.  Hozirgi  paytda  qora  metallarning  90  %  ga  yaqini  va  rangli 

metallarning 50 % dan ortig’iga bosim bilan ishlov beriladi. Metallarga bosim bilan 

ishlov berishning  quyidagi  asosiy  turlari qo’llaniladi: 1.Prokatlash; 2. Bolg’alash; 3. 

Shtamplash; 4. Presslash; 5. Kiryalash (10.1-rasm). 

Metallarga bosim bilan ishlov berish kuch ta’sirida yemirilmay (yorilmay) o’z 

shaklini  dastlabki  holatiga  qaytmaydigan  tarzda  o’zgartirishga  asoslangan.  Qalay, 

qo’rg’oshin, alyuminiy, latun kabi rangli metallarga sovuq holda bosim bilan ishlov 

beriladi.  Po’latlarni  esa  plastikligini  oshirish  uchun  ma’lum  haroratgacha  qizdirib, 

so’ngra bosim bilan ishlov beriladi. 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10.1-rasm.  Metallarni  bosim  bilan  ishlash  usullarining  asosiy  turlari:  a  - 

prokatlash; b - presslash; v - kiryalash; g - bolg’alash; d - hajmiy shtamplash; ye – list 

shtamplash.