A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti texnologiya ta

Umumiy  ma’lumot:  Tabiiy  birikmalar  (rudalar)  dan    metall  ajratib  olish 

metallurgiya  sanoati  deyiladi.  Ruda  -  tog’  jinsi  bo’lib  uning  tarkibidan  kerakli  

metallni  ajratib  olish  jarayoni,  miqdori  va  sifati  bo’yicha  iqtisodiy  samarali  bo’lishi 

kerak. 

Yer qatlamida 200 dan ortiq turli temir rudasi borligi aniqlangan. Metallurgiya 

sanoatida  ishlatiladigan  asosiy  temir    rudalari  quyidagi  jadvalda  keltirilgan(9.1-

jadval).  

Rudalarida  temir  oksidlari  bilan  birgalikda  turli  boshqa  (bekorchi  va  zararli) 

moddalar va ximiyaviy elementlar  ham uchraydi. Masalan, qum, gil, tuproq, kremniy  

(IV)  –  oksidi  SiO

2

,  alyuminiy  oksid  -  Al

2

O

3

,  kalsiy  oksid  –  CaO,  magniy  oksid  – 

MgO shuningdek, oz miqdorda S, P va boshqalar. 

                                                                                                             9.1-jadval 

 

Domna  pechining  texnik  iqtisodiy  ko’rsatkichlarini  oshirish  uchun  temir 

rudalarini  pechga  kiritishdan  oldin  begona  jinslardan  bir  muncha  tozalanadi  va 

saralanadi.  Rudalarni  boyitishda  quyidagi  usullardan  foydalaniladi,  ya’ni  maydalash 

№ 

Ruda nomi 

Ximiyaviy 

formulasi 

Temir miqdori %da 

 

Rangi 

Oksid 

tarkibida 

Rudalarda 

uchraydi 

1 

Magnitit (magnitli 

temirtosh) 

Fe

3

O

4 

72 % 

40-60 % 

qoramtir 

tusda 

2 

Gematit (qizil 

temirtosh) 

Fe

2

O

3

 

70 % 

50-60 % 

qizildan 

qoramtir 

tusgacha 

3 

Qo’ng’ir temirtosh 

Fe

2

O

3

 

59,8 -63 % 

30-50 % 

qo’ng’ir 

jigarrang 

4 

Siderit yoki shpatli 

temirtosh 

FeO

3

 

48,2 % 

30-40 % 

sarg’ish va 

kulrang 

---

 

41 

 

va  saralash,    yuvish,  elektromagnit  usulida  rudani  boyitish,  mayda  rudalarni 

yiriklashtirish va o’rtalash.