Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

4.2. Инвестицион лойиханинг хаётий циклга эгалиги.
Лойиха қанчалик жозибадор бўлса, бу лойиха ахамиятли бўлиб, 
бозорда ўз ўрнига эга бўлади. 
Бозор иқтисодиёти шароитида инвестицион жараённиг барча 
даврларидаги лойиха бўйича даромад ва харажатларни хисобга 
олишда унинг ишга тушириши муддатидан тортиб, хатто уни 
тугатгунга қадар боғлиқлиги даражаси хисобга олинади. Шу сабабли 
инвестицион лойиханинг самарадорлигини бахолашда бозор 
кўрсаткичлари 
ёрдамида 
ишни 
бошланиш 
ва 
охирини 
аниқлаштирмок зарур лойихани аввало лойихалаш бўйича
изланувчи ва олимлар(учены) учун ғоянинг туғилиши, бизнесменлар 
учун эса- буни амалга оширишда маблағни аввалги қўйилмаси 
қизиқтиради.

---

316 
Лойихани амалга оширишни бошланиши билан билан уни 
тугатиш давридаги жараёнларни- инвестицион даври дейилади.
Зарур қарорлар қабул қилиш ва уни босқичларга бўлиниши лойиха 
бўйича ишларни молиялаштириш муаммоларини тахлиллари учун 
зарур. Амалиётда булар бир нечта бўлимларга фарқланади. 
Лойихани амалга оширишда лойихани қурилиши ва ишлаб 
чиқаришга топширилиши, уни маблағ билан таъминланиши, 
молиялаштиришни ташкил этиш, шартномалар тўзиш, ишчи 
лойихани техник иқтисодий асослигини ишлаб чиқиш ва уни амалга 
ошириш билан боғлиқ бўлган барча тадбирларни аниқлашни
бажариш учун зарур. Шу сабабли хар бир ажратилган босқич
келгуси даражадаги стадияга бўлинади:
4.3.Инвестицион лойиҳанинг фазалари. 
Лойихани хаётийлик даврини умумлашган холда қуйидаги буюк 
жараёнларга бўлинади: 
-инвестиция олди фазаси: 
-инвестиция фазаси 
-эксплуатация фазаси. 
Лойихани инвестиция олди фазасида ивестицион лойихани барча 
даврларида (самарали) ютукли амалга ошириш учун хал қилувчи 
ахамиятга эга. Лойихани инвестицион хаётини инвестицион олди 
фазаси тахлили даражасини 3 бўлинади: 
-Лойихани инвестицион имкониятлари тахлили: 
-Лойиха олди изланишлар: 
-инвестицион лойихани амалга ошришни бахоси. 

---

317 
Хохлаган инвестицион лойихани бош жозибадорлиги нуқтаи 
назаридан кўрилса, у холда бунга унинг молиявий мақсадлилиги, 
ишлаб чиқариш ва маблағлар билан таъминланиш имкониятларини 
мақсадли йўналтирилганлиги; техник амалиёти; самарадорлик;
ижтимоий мақсадлилик ва бошқалар киради.
Буларнинг хар бир фазаларида бошқариш ва текшириш билан 
боғлиқ хатти харакатлар ётади. 
Айрим адабиётларда, лойихани инвестиция олди фазаси 4 
босқичдан иборатлиги кўрсатилган: 
-инвестицион концепсиянинг изланиш даври(бизнес –ғоя): 
-лойихага аввалдан кўриладиган тайёргарлик: 
-лойихани шакллантириш ва унинг техник –иқтисодий асос ва 
молиявий 
макадлилиги 
бахолашнинг 
охирги 
тайёргарлик(формулировка): 
-лойихани охирги кўриб чиқилиши ва бу бўйича крор қабул қилиш. 
Лойихага 
аввалдан 
кўриладиган 
тайёргарлик-жараёнда 
инвестицион лойиханинг асосан базнес-режасини тўзиш билан 
характерланиб, янги тижорат фаолиятини амалга ошириш учун
қарорлар қабул қилишни мақсад қилиб қўяди. Шундай бизнес режани 
вазифалари қуйидаги 2 изланишга жавоб беради: 
-инвестицион 
лойиханинг 
концепцияси 
қанчалик 
қизиқтирувчанлик 
хисобланиб, 
лойихани 
молиявий
жозибадорлигини ва техник -иқтисодий бахолаш учун
маълумотлар тайёрлаш ва бу устидан ишлаш: 

---

318 
-мазкур концепциянинг қандайдир томонлари борми, бу 
келгусидаги лойихани ва изланишнинг ютуклари хал килувчи 
ахамиятга эгалиги. 
Бизнес-режа = вужудга келаётган муаммоларни тахлиллари, 
келгуси тижорат корхонасини асосий томонларини ёзма кўрсатувчи, 
муаммоларни хал қилиш усулларини хужжати хисобланади.
Бизнес режа турли хил кўриншда тўзилади. Халқаро амалиётда
ЮНИДО усули қарорлар имкониятлари тахлилига асосланади: 
-товар ишлаб чиқариш струтураси ва хажми: 
-маблағлар хажми ва турлари,бу қайсики корхона фаолияти учун 
ахамиятли: 
-янги ишлаб чиқариш объекти жойлаштириш имкониятлари ва 
хохишлари: 
-ишлаб чиқаришни техник асосда ташкил этиш: 
-барча савдо,ишлаб чиқариш ва бошқаришни таъминлаш Билан 
боғлиқ харажатлар структураси(тўғри-наклад харажати ва хакозо): 
-бошқариш ходимлари ва ишлаб чиқаришда мехнат фаолиятини
ташкил этиш: 
-лойихани амалга оширишни таъминлашни ташкилий-
хукуқийлиги таъминланганлиги: 
-лойихани молиявий таъминланганлиги(ёки инвестицияси 
суммасини зарурлиги бахолаш,инвестиция маблағларини олиш 
имкониятлари ва бошқалар)