Ызбекистон Республикаси

IBN  SINO.  Abu  Ali  ibn  Sino  980  yilda  Buxoro  viloyatida  Afshona  (hozirgi 
Vobkent rayoni) qishlog`ida tug`ilgan. Uning yoshlikdagi nomi Husayn bo`lgan, u 5 
yoshga  to`lganda  oilasi  Buxoro  shahriga  ko`chib  keladi.  Ibn  Sino  yoshligida 
astronomiya,  matematika,  logika,  fizika,  metodika  va  fikx  (huquq)  masalalarini 
yaqindan o`rgandi. 999 yilda Buxoro qoraxoniylar tomonidan bosib olinganidan keyin 
u  Urganch  shahriga  ketishga  majbur  bo`ladi.  Mbn  Sino  sharqda  «Ash-Sheyx»  yoki 
«Ar-Rais» degan taxallus bilan mashhur bo`lgan bo`lsa, g`arbda esa Avitsena degan 
nom  bilan  taniladi.  Uning  xayoti,  dunyoqarashi  haqida  adabiyotlarda  turlicha 
qarashlar  mavjud.  O`rta  asr  avtorlari:  Al-Bayxaki,  Al-Kifti,  Ibn-Abu-Usaybia,  ibn-
Xallikan, Al-Kashi kabi yozuvchilar asarlari asosiy manba bo`lib xizmat qiladi.
 
Ibn  Sinoning  siyosiy-huquqiy  qarashlari  Abbosiylar  xalifaligining  siyosiy 
tushkunlikka uchragan hamda xonliklar, bekliklar o`rtasida o`zaro urushlar kuchaygan 
bir  zamonda  shakllanadi.  Mamlakat  hayotida  ro`y  berayotgan  siyosiy  tushkunlik 
mutafakkirni 
yoshlik 
yillaridanoq 
turli 
shaharlarda, 
xonliklarda 
sarsonu-
sargardonlikda yurishga majbur etadi. Ammo hayot qanchalik shafqatsizlik qilmasin, 
u  yoshlik  yillaridanoq  falsafa,  siyosat  va  meditsina  kabi  fanlar  bilan  qiziqadi.  U 
musulmon  huquqi  asoslarini,  normalarini  yoshlik  yillaridayoq  chuqur  o`zlashtirib 
olgan edi. Ibn Sinoning Buxoro shahriga kelib Abu Abdullax an-Notiliy raxbarligida 
falsafiy fanlarni o`rgangan yillari uning hayotida o`ziniig chuqur izini qoldiradi. Tez 
orada  shogird  ustoz  darajasiga  ko`tarilib,  falsafa,  logika  huquq,  matematika,  fizika, 
meditsinaga oid kitoblarni mukammal o`rganib chiqadi. Aflotun, Arastu, Farobiy kabi 
entsiklopedik olimlarning asarlari uning asosiy bilim manbaiga aylanadi. Zamondoshi 
Beruniy bilan esa bevosita xatlar orqali fikrlashib turadi.
 
Mutafakkir  (1002-1005  yillarda)  hokimiyat  qoraxoniylarga  o`tgan  davrda 
Buxorodan  Gurganjga  ketishga  majbur  bo`ladi.  Gurganj  shahrida  «Ma`mun 
akademiyasi»  mavjud  bo`lib,  unda  Abu-Rayxon  Al-Beruniy,  Abu  Saxl  Al-Masixiy, 
Abul-Xayr al Xammarlarga o`xshagan ko`plab olimlar ijod qilayotgan edilar. Ibn Sino 

---

ular  bilan  yakindan  tanishib,  Xorazm  shoh  Ali  ibn-Ma`mun  saroyida  xizmat  qiladi. 
Lekin 1008 yildan boshlab, Ibn Sino o`zining shogirdi Abu-Ubayd Al-Juzjoniy bilan 
birgalikda Xuroson shahar va qishloqlarida muhtojlikda yashashga majbur bo`ladi.
 
Mahmud  g`aznaviy  Xorazmda  mashhur  bo`lgan  barcha  olimlarni  o`z  saroyiga 
taklif  qiladi.  Ibn  Sino  bunga  rozi  bo`lmasdan  Xorazmdan  chiqib  ketishga  majbur 
bo`ladi.  Bundan  g`azablangan  Sulton  Mahmud  g`aznaviy  atroflarga  chopar  yuborib, 
olimni  ushlab  saroyga  olmb  kelishni  buyuradi.  Mutafakkir  Maxmud  g`aznaviydan 
yashirinib (1015-1024) Xamadonda to`xtaydi. Xamadon hokimi Shams Ad-Dauliy esa 
uni  o`ziga  vazir  qilib  tayinlaydi.  Ibn  Sino  bevosita  davlat  arbobi  sifatida  davlat 
ishlarini  boshqarish  bilan  mashg`ul  bo`ladi.  Ammo  Ibn  Sinoning  progressiv  fikrlari 
davlat apparatidagi mulozimlarni reaktsion guruxlariga ma`qul kelmaydi.