Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

4-reja      ► 

---

206 
 
        3.  Lug`atlarda    aytilishicha,  tezaurus  xazina 
yoki    omborxona.  Shunday  qilib,  lug`at  sifatida 
ayniqsa, so`zlar uchun omborxonadir.  
Tezaurus  –  (grekcha  -  xazina)  umumiy 
ma’noda – maxsus terminologiya ya’ni, lug`at, 
ma’lumotlar 
 
yig`indisi, 
korpus 
yoki  
jamlanma, ma’lum sohadagi  
 
bilimlar yoki faoliyat sohasidagi tushunchalar, 
ta’riflar va terminlarni to`liq o`z ichiga oladi. 
U    to‘g`ri    leksik,  korporativ  kommunikatsiya 
uchun  xizmat  qiladi  (bir  fan  yoki  kasb  orqali 
o`zaro  bog`liq  bo`lgan  shaxslarning  bir-biri 
bilan muloqot qilishda tushunishlari uchun). 
Zamonaviy 
lingvistika 
sohasida 
lug`atlarning  alohida 
turi  bo`lib,  unda 
semantik 
munosabatlar 
(sinonimlar, 
antonimlar, 
paronimlar, 
giponimlar, 
giperonimlar  va  h.k.)  leksik  birliklar  bilan 
munosabati ko`rsatiladi. 
Tezauruslar  ma’lum  bir  fanni  talqin 
etishda muhim vositalardan biri sanaladi. 
O‘tgan  davrlarda  tezaurus  nomi  bilan  til 
leksikasini  maksimal  formada  to`liq  taqdim 
etadigan  so`zlarning  matnlarda  ishlatilishidan 
misollar  keltirgan  holda  beriladigan  lug`atlar 
nomlangan.    Shuningdek,  tezaurus  termini 
axborot 
nazariyasida 
ishlatilgan. 
Bunda 
subyekt  ega  bo`lgan  barcha  ma’lumotlar  yig`indisini  bildirgan.  Psixologiyada 
induvidiumning  tezaurusi  axborotni  qabul  qilish  va  tushuntirishni  anglatadi.  
Tezaurusdagi asosiy 
munosabatlar 
quyidagilar:
 

---

207 
 
Kommunikatsiya  nazariyasi  ham  uning  elementlari 
o`zaro  munosabatda  bo`ladigan  murakkab  tizimning 
umumiy tezaurusi tushunchasini ko`rib chiqadi. 
Tezaurus  deganda  lug`at  shaklidagi    murakkab 
komponent  tushuniladi,  unda  lug`atning  barcha 
ma’nolari  o`zaro  semantik  munosabatlari  bilan 
bog`langan bo`ladi. 
Tezaurus  tarkibiga  leksemalar  kiradi,  ular  4  ta 
so`z turkumiga tegishli: 
Sifat, ot, fe’l va olmosh.
 
Turli  tizimlarda  tezauruslar  turli  vazifalarni 
bajaradi: 

 Tor  yoki  keng  sohadagi  maxsus  bilimlar 
manbai,  fan  sohasidagi  terminlarni  tasvirlash  va 
tartibga solish usuli; 

 Axborot-qidiruv tizimlarida ma’lumot qidirish instrumenti (vositasi); 

 Axborot-qidiruv tizimlaridagi hujjatlarni qo`l yordamida indekslash vositasi 
(nazoratchi lug`atlar); 

 Matnlarni avtomat tarzda indekslash vositasi.