Laboratoriya mashg‘ulotlari

Berilgan tabletkalarning qattiqligini aniqlang. 

Tabletkalar  qadoqlash  jarayonida,  tashish  va  saqlash 

davomida  mexanik  ta‘sirlarga  etarli  darajadagi  qattiqlikka  ega 

bo‗lishi  kerak.  Tabletkalarning  qattiqligi  ikki  xil  ko‗rsatkich  - 

ishqalanishga va sinishga bo‗lgan qattiqliklar bo‗yicha aniqlanadi. 

Tabletkalarning  ishqalanishga  bo‗lgan  qattiqligi  xar  xil 

ko‗rinishdagi  asboblar  yordamida  aniqlanadi.  XI  DF  ga  binoan 

tabletkalarning 

ishqalanishga  bo‗lgan  qattiqligi  do‗mbirali 

ishqalagich asbobida aniqlanadi.  

Asbob qopqog‗i ochiladigan, diametri 200 mm bo‗lgan, ichki devorlariga 20

0

  burchak 

ostida 12 ta kurakcha joylashtirilgan do‗mbira, soatli mexanizm va do‗mbirani daqiqasiga 20 

marta aylanishini ta‘minlovchi elektr yurgichdan iborat.  

Tekshirish uchun 10 dona tabletka 0,001 g aniqlikda tortib olinib, do‗mbiraga solinadi. 

Qopqog‗i yopilgach, 5 daqiqa elektr tarmog‗iga ulanadi. Belgilangan vaqt o‗tgach tabletkalar 

changdan  tozalanadi  va  ularning  massasi  0,001  g  aniqlikda  tortiladi.  So‗ngra  tabletkaning 

ishqalanishga bo‗lgan qattiqligi quyidagi tenglama bo‗yicha hisoblanadi: 

 

bunda   P – tabletkalarning ishqalanishga bo‗lgan qattiqligi, %; 

   

R

b

 – tabletkalarning tekshirishdan oldingi og‗irligi, g;  

   

R

k

 - tabletkalarning tekshirishdan keyingi og‗irligi, g. 

%,

100

*

б

к

Р

Р

П



---

157 

 

Tabletkalarning ishqalanishga bo‗lgan qattiqligi 97% dan kam bo‗lmasligi kerak, ya‘ni 

ishqalanuvchanligi 3% dan oshmasligi kerak. 

Tabletkalarning  sinishga  bo‗lgan  qattiqligi  kg  yoki  N  da  ifodalanadi,  biroq  bu 

ko‗rsatkich  tabletkanig  sifatini  xar  doim  aniq  belgilay  olmaydi.  Masalan,  amidopirin,  sut 

qandi, terpingidrat, papazol tabletkalarida bu ko‗rsatkich 20-40 N bo‗lishiga qaramay, chetlari 

tez uqalanuvchan bo‗ladi.  

Tabletkalarning  sinishga  bo‗lgan  qattiqligini  aniqlash  uchun  xar  xil  asboblar  mavjud. 

Bu  asboblarning  asosiy  ishchi  qismi  pastki  va  yuqorigi  puansonlar  bo‗lib,  tabletka  ular 

orasiga joylashtiriladi va ezilib maydalanguncha kuch beriladi.  

Taklif etilgan tabletkalarning sinishga bo‗lgan qattiqligi Toshkent famatsevtika instituti 

Dori  vositalarini  standartlash  Ilmiy  Markazida    majud  bo‗lgan  «ERWEKA»  firmasining 

«TVN-30»  rusumli  asbobida  aniqlandi.  Tabletkalarning  sinishga  bo‗lgan  qattiqlik    me‘yori, 

qattiqlik ko‗rsatkichi orqali ifodalanib, u quyidagi tenglamani qoniqtirishi kerak:  

 , 

bunda   

K – qattiqlik ko‗rsatkichi; 

   

 

R – sindirish uchun sarflangan kuch, kg;  

   

D – tabletka diametri, mm; 

   

h – tabletka balandligi, mm.