Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Boshqaruvchi  yoki  boshqaruv  subyekti  —   bu  bir  g u ru h  
kishilar  ham da  boshqaruv  organlaridan  iborat  b o ‘lib,  turli  shakllar, 
usullar  va  texnikaviy  vositalar  yordam ida  boshqariluvchi  o b y e k tg a  
ta ’sir  o ‘tkazadi.  Boshqarish  obyektlari  bo ‘lmasa,  su b y e k tla r 
ham  b o ‘lm aydi.  Demak,  boshqaruvchi  ichki  tizim ning  n e g iz id a  
boshqaruvchi kichik tizim yotadi.
B oshqaruvning  har  ikkala  tizim i  o ‘zaro  aloqador  b ir 
butunni  tashkil  qiladi  va  bir-biriga  ta ’sir  k o ‘rsatadi.  Bir to m o n d an , 
boshqaruvchi  tizim   boshqariluvchi  tizim g a  ta ’sir  k o ‘rsatgan  h o ld a  
uning  tarkibini  o ‘zgartiradi,  uni  m uayyan  eng  qulay  va  m uvofiq  
nisbatga  keltiradi.  Ikkinchi  tom ondan  esa,  boshqariluvchi  tiz im  
boshqaruvchi  tizim ga aks ta’sir k o ‘rsatadi.  M asalan,  boshqariluvchi 
tizim ning  k o ‘lami  qanchalik  katta  b o ‘lsa,  boshqaruv  organlari 
tizmi  shunchalik  katta  bo‘ladi.  Boshqariluvchi  tizim   q a n c h alik  
yaxshi  uyushtirilgan  va  uning  m exanizm i  y o ‘lga  q o‘yilgan  b o ‘lsa, 
boshqaruvchi tizim  ham  shunchalik kichik b o ‘ladi.
Har  ikki  boshqariluvchi  va  boshqaruvchi  tizim lar  orasida  b ir 
xil  m unosabat,  y a’ni  insonlar  o ‘rtasidagi  m unosabatga  asoslanadi. 
Shunday  qilib,  ishlab  chiqarish  ikki  turdagi  boshqarishni  ta sh k il 
qiladi:
•  buyum ni, y a ’ni m ehnat vositalarini  boshqarish;
•  odam lar (ishchilar)ni boshqarish.
M oddiy  boylik  olish  uchun  m ehnat  buyum lariga  bevosita  t a ’sir 
k o ‘rsatadigan  ishchilar:
•  boshqaruvchi  tizim da  boshqarishning  obyekti  (odam larni 
boshqarish);
•  boshqariladigan  tizimda  boshqarishning  subyekti  (buyum ni 
boshqarish)  sifatida ishtirok etadilar