Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

.
3. Internet sayti: www.Manaiement.ru
35

---

I l l  BOB. MENEJMENT NAZARIYALARI, MAKTABLARI 
VA ULARNING  RIVOJLANISH  BOSQICHLARI
3.1. Menejment nazariyalarining evolutsion  rivojlanishi
Boshqarish 
nazariyasining 
dastlabki 
kurtaklari 
qadim 
zamonlarga  borib  taqaladi,  Yuliy  Sezar,  Aleksandr  Makedonskiy, 
Turkistonda  esa  o ‘rta  asrlar  davrida  Amir  Temur  hukmronligi 
vaqtidan  boshlab  shakllana boshlagan.  Dastlabki paytlarda  u  oddiy 
bo‘lib,  asosan  harbiy  tavsifga  ega  edi.  0 ‘sha  davr  menejerlari 
harbiy  intizomni  o ‘matish  maqsadida  odamlarni  jazo  bilan 
qo‘rqitish, har qanday buyruq va farmonlarga so‘zsiz itoat etish kabi 
usullami  qo‘llaganlar.  Bunday  boshqaruvga  mehnat  resurslaridan 
foydalanish,  ulardan  iloji  boricha  ko‘proq  qo‘shimcha  qiymat 
undirishning  g‘oyatda  samarali  usuli  deb  qaralgan.  Amir  Temur 
davrida  markazlashgan,  intizomli  davlatning  barpo  etilganligiga 
ham  Sohibqironning  o‘z  qo‘l  ostidagilarni  «qo'rquv  bilan  umid
о ‘rtasida ushlash» bo‘yicha boshqargani sabab boMgan.
Kapitalizm  tuzumining  boshlangMch  davrida  tadbirkor  —  
mulk  egasi  ishlab  chiqarishni  o ‘zining  shaxsiy  tajribasiga  tayanib 
boshqargan.  XVIII  asrning  oxirlarida  Angliyada  boMgan  sanoat 
inqilobi  boshqaruvga  boMgan  qiziqishni  yanada  kuchaytirdi  va 
boshqaruv xodimlarini tayyorlashga alohida e’tibor berila boshlandi. 
Ammo  XIX  asrning  ikkinchi  yarmi  va  XX  asr  chegarasida texnika 
va  texnologiyaning  takomillushuvi,  ishlab  chiqarishning  keskin 
o ‘sishi  boshqarishni  murakkablashtirib  yubordi  va  uni  maxsus 
bilimlarni  talab  etuvchi,  faoliyatning  maxsus  sohasiga  aylantirdi. 
Ushbu  muammolarni  hal  etish  uchun boshqaruv  sohasidagi tajribani 
umumlashtirish,  ishlab  chiqarish  va  xodimlarni  boshqarishning 
samarali  usullarini  izlashga  olib  keldi.  Natijada  boshqaruv 
to ‘g ‘risidagi ilm, fan vujudga keldi. 0 ‘sha davrdanto bugungi kunga 
qadar  boshqaruv  ta’limotida  quyidagi  to‘rtta  yo‘nalish  evolutsion 
tarzda rivojlangan va o ‘zining tegishli hissasini  qo‘shgan: