Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Bevosita ta'sir
muhiti
2.6-chizm a. B evosita ta ’sir m uhiti.
2.7-chizm a.  Bilvosita ta ’sir m uhiti.
Q onunlar va davlat muassasalari. Ko‘plab qonunlar va davlat 
muassasalari tashkilotga bevosita ta’sir ko‘ rsatadi. Tashkilotlar davlat 
chiqargan qonunlarga bo‘ysunadi va ular asosida o ‘z faoliyatini  olib 
boradi.  Bundan  tashqari,  tashkilotlar  davlat  boshqarish  organlari 
talablarini  ham bajarishi shart.
32

---

Is te ’molchilar.  Tashkilotning  am alda  yashab  qolishi  uning 
faoliyati  natijalari  iste’molchilarini  topish  va  ulaming  ehtiyojini 
qondirishiga  ko‘p  jihatdan  bogMiq.  Iste’molchilar,  ular  uchun 
qanday  tovar yoki  xizmatlar  va qanday  narxda  kerakligi  to‘g ‘risida 
qaror qabul qilib, tashkilot uchun uning faoliyati natijalariga taaluqli 
boMgan  hamma  narsani  aniqlab  beradi.  Iste’molchilar  ehtiyojini 
qondirish zarurligi tashkilot ta’minotchilari bilan o ‘zaro bogMiqlikda 
ta’sir ko‘rsatadi.
Raqobatchilar.  Tashqi muhitning bu ta’sirini rad etish mumkin 
emas.  Tashkilot rahbariyati  aniq  biladiki,  agar  boshqa raqobatchilar 
kabi  iste’molchilar  ehtiyojini  samarali  qondirmasa,  uzoq  faoliyat 
ko‘rsata  olmaydi.  Ko‘p  hollarda  iste’molchilar  emas,  aynan 
raqobatchilar qanday mahsulotlar sotish va qanday narx belgilashni 
aniqlab  beradilar.
B ilvosita ta’sirm uhiti: Texnologiya. Texnologiya —  ham ichki 
omil, ham tashqi omil hisoblanadi. Texnologik yangiliklar mahsulot, 
ish va xizmatlaming tayyorlanishi, sotilishi, eskirishi darajasi hamda 
o ‘xshash  mahsulotlar  haqida  axborotlarning  to ‘planishi,  saqlanishi, 
tarqatilishi bilan bogMiq masalalarga ko‘proq ta ’sir etadi. Tashkilotlar 
raqobaqtchilaridan  o ‘zib  ketishi  yoki  hech  boMmaganda  ular  bilan 
birqatorda boMish uchun, faoliyati natijalari  samaradorligiga bogMiq 
boMgan yangiliklarni qoMlashi lozim.
Iqtisodiyot  holati.  Rahbariyat  tashkilot  operatsiyalariga 
iqtisodiyotning umumiy holati ta’sirini baholashni ham bilishi kerak. 
Jahon iqtisodi holati hamma resurslar qiym atigavaiste’molchilaming 
m a’lum  tovar va  xizmatlar  sotib  olish  qobiliyatiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Masalan,  inflyatsiya  kutilsa,  rahbariyat  qo‘shimcha  resurslar  sotib 
olish  va  ishchilar  bilan  vaqtinchalik  ish  haqi  belgilash  to‘g‘risida 
kelishishi  mumkin.  Bundan  tashqari,  u  qarz  olishga  qaror  qilishi 
mumkin. Agar ishlab chiqarish pasayishi kutilsa, aksincha, zaxiralami 
kamaytirishga,  ishchilami  qisqartirishga  harakat  qiladi.  Iqtisodiyot 
holatidan  bankdan  kredit olish, soliqlaming kamaytirilishi bogMiq.
Ijtimoiy-madaniy  omillar.  Har  qanday  tashkilot  hech 
boMmaganda  bir madaniy  muhitda  amal  qiladi.  Shuning  uchun  ijti-
33

---

moiy madaniy om illar —  hayotiy qadriyatlar, urf-odatlar tashkilotga 
ta ’sir  ko‘rsatadi.  Ijtimoiy-madaniy  omillar  tashkilot  faoliyati  nati- 
jasi  bo‘lmish  tovar  va  xizmatlarga  ham  ta ’sir  ko‘rsatadi.  Masalan, 
iste’mochilarning  kiyim  xarid  qilishida  k o ‘proq  mashhur  firmalar 
mahsulotiga talabi  katta.