O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti


Buddizm  (Budda  nomidan  olingan)  —-



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/293
Sana24.08.2021
Hajmi1,63 Mb.
#155158
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   293
Bog'liq
sotsiologiya fanidan izohli lugat

Buddizm  (Budda  nomidan  olingan)  —-  jahon  dinlaridan  biri  bo‗lib, 
asosan  Hindiston,  Nepal,  Birma,  Yapopiyada  keng  tarqalgan.  Er.av  6-asrda 
Shimoliy  Hindistonda  rivojlangan.  Budda  ta‘limotida  sotsiologik  g‗oyalarga 
ko‗ra,  inson  hayoti  –  yovuzlik  va  azob-uqubatdan  iborat,  azob-uqubat 
chekishning sabablari esa istak va extirosdadir, ana shulardan qutilmoq kerak. 
Budda taklif kilgan «qutilish» yuli dindor kishi uchun «taqvodorlikka intilish» 


 
21 
va  «yaxshilik  bilan  hayot  kechirish»ga  borib  taqaladi.  B.(Budda  nomidan 
olingan),  B  u  d  d  a-v  i  y  l  i  k  -  jahonda  eng  keng  tarqalgan  dinlardan  biri 
(xristianlik  va  islom  dini  b-n  birga).  Mil.  av.  6-5-a.larda  Hindistonda  paydo 
bo‗lgan.  Markaziy  Osiyo,  Jan.-sharqiy  Osiyo  mamlakatlarida  va  Uzoq 
Sharqda  tarqalgan.  Hoz.  kunda  B.  Shri-Lanka,  Myanma  (Birma),  Tailand, 
Laos, Kambodja, Vetnam, Tibet, Butan va Yaponiya kabi davlatlarning asosiy 
dinidir.  B.  muayyan  tarixiy  davrlarda  Xitoy,  Hindiston,  Koreya  va 
Indoneziyada, deyarli butun Osiyo xalqlari, ya‘ni jahonning salkam 2/3 qismi 
aholisi  ma‘naviy  qadriyatlariga  juda  katta  ta‘sir  ko‗rsatgan.  Rivoyatlarga 
ko‗ra,  B.  ga  Siddhartha  Gautama  (Budda)  asos  solgan.  B.  da  2  asosiy 
yo‗nalish  mavjud:  xinayana  va  maxayana.  Keyingisi  juda  ko‗p  sekta  va 
oqimlarga  bo‗linadi.  Boshqa  dinlardan  farkli  ravishda  B.da  hech  bir 
o‗zgarmas  narsa  yo‗q  hatto  xudo  ham  o‗zgaruvchan,  deb  uqtiriladi.  B. 
ta‘limotiga  ko‗ra,  inson  doimo  azob-uqubatga  mahkum  va  bunga  uning  o‗zi 
sabab bo‗ladi. Bu ta‘limotning eng qisqa bayoni "to‗rt oliy haqiqat"dan iborat: 
1)  azob-ukubat  mavjud;  2)  azob-uqubatning  sababi  (istak)  mavjud;  3)  azob-
uqubatning  tugashi  (nirvana)  mavjud;  4)  azob-uqubatning  tugashiga  olib 
keluvchi  sakkiz  bosqichli  yo‗l  mavjud.  Sangxa  -  Budda  asos  solgan  va 
hozirgacha  faoliyat  ko‗rsatib  kelayotgan  rohiblar  jamoasi.  Sangxa  jamoasiga 
qabul  etilgan  shaxs  quyidagi  10  farzni  ado  etishga  qasamyod  qiladi:  1)  hech 
kim  yoki  hech  narsani  hayotdan  judo  qilmaslik;  2)  yolg‗on  so‗zlamaslik;  3) 
o‗g‗rilik  qilmaslik;  4)  jinsiy  alokdga  kirmaslik;  5)  mast  qiluvchi  ichimlik 
ichmaslik; 6) kunning ikkinchi yarmidan to ertangi sahargacha ovqat tanovul 
qilmaslik;  7)  uch  kiyimdan  ortiq  hech  narsa  b-n  tanani  bezamaslik;  8) 
ommaviy  ko‗ngil-xushliklarda  ishtirok  etmaslik  va  tomoshabin  sifatida 
qatnashmaslik; 9) baland va yumshoq o‗rinda yotmaslik; 10) pul ishlatmaslik. 
B.  Shri-Lanka,  Jan.-sharqiy  Osiyo  va  Markaziy  Osiyo  orqali  Xitoy,  Koreya, 
Yaponiya va Tibetga yoyilgan. Shri-Lanka va Jan.-sharqiy Osiyoning materik 
qismida txeravada B. (qad. an‘analarga sodiqlik), Xitoy, Koreya, Yaponiya va 
Tibetda  esa,  maxayana  (yangicha  yondashuvlar)  tarqaldi.  15-a.da  Osiyo 
qit‘asida paydo bo‗lgan evropaliklar B. b-n tanishdilar. Ularning ba‘zilari B.ga 
kirgach,  Angliya,  Germaniya,  AQSHda  o‗z  jamoalarini  tashkil  etdilar. 
Xitoylik  va  yaponiyalik  muhojirlar  bu  e‘tiqodni  Gavayya  orollari  va 
AQSHning  g‗arbiy  sohillariga  olib  keldilar.  B.  ning  bir  necha  xalqaro 
tashkilotlari ham mavjud. 
Odatda 12—13 yoshli o‗spirin 20 yoshgacha, ya‘ni balog‗atga etgunga 
qadar  monastirda  rohiblikni  o‗taydi,  lekin  taxm.  ularning  uchdan  bir  qismi 
umrbod  shu  maqomda  qoladi.  Oddiy  qavm  yoki  dunyoviy  kishilarning  eng 
asosiy  kundalik  vazifasi  -  rohiblarni  ovqat  b-n  ta‘minlashdir.  O‗zbekistonda 
bitta B. jamoasi rasmiy ravishda faoliyat ko‗rsatadi.Burhoniddin Marg‘iloniy 

Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish