Yangiasr avlopi

590

Jek  London

har  xil  antiqa  xayolparast  odamlaming  xatlari 

edi.  Martin  bilan  tanishishni  istagan  ayollam- 

ing  ham  maktublari  bor  edi;  u  xatlardan  biri- 

ni  o‘qib  turib  jilmayib  qoydi:  maktub  muallifi 

o'zining  boadab  va  diyonatli  ayol  ekanligini  is- 

botlash  maqsadida  maktub  ichiga  cherkovda 

doimiy  o‘rin  uchun  haq  tolagan  kvitansiyasini 

ham solib yuboribdi.

Noshirlar  va  muharrirlar  uni  xatga  ko'mib 

tashlar: jumallar undan maqolalar  so‘rar,  kitob 

nashriyotlari,  yangi  kitobingizni  yuboring,  deb 

yolvorishar edilar, hamma uning qolyozmalariga 

mushtoq  edi,  lekin  bir  zamonlar  aynan  shu 

sho'rlik  qolyozmalarini  tahririyatlarga  yubo- 

rish  uchun  Martin  bor  bisotini  garovga  qotyar 

edi.  Maktublar orasida hech kutilmagan cheklar 

ham -  kitobining inglizcha nashri uchun yuboril- 

gan  haq,  xorijiy nashriyotlar yuborgan avanslar 

bor edi.  Martinning Angliyadagi agenti Germani- 

yaga uning uchta kitobini tarjima qilish  huquqi 

berilganini  yozibdi;  uning  asarlari  Shvetsiyada 

ham tarjima qilina boshlagan edi,  lekin Shvetsi- 

ya Bern  bitimida ishtirok etmagan  edi,  shuning 

uchun bu tarjimalar uchun hech qanday haq olib 

bolmas edi. Rossiyadan ham talabnoma keldi, u 

ham  mutlaqo  rasmiy  edi,  chunki  bu  mamlakat 

ham Bern bitimida ishtirok etmagan edi.

Martin  gazeta  qirqmalarini  yuboruvchi  sho- 

badan  kelgan  birtalay  paketlarni  ochdi  va 

o‘zi  haqida  va  nihoyatda  tez  о‘sib  borayotgan 

shuhrati haqida yozilgan maqolalarni o‘qiy bosh­

ladi.  U  dadil  bir  harakat  bilan  xaloyiqqa  bu­

tun  hamma  asarlarini  namoyish  qildi.  Dafatan

---

Martin Iden

591

shuhrat  qozonishning  boisi  ham  shunda  bolsa 

kerak.  U  zo‘r  kelib  olomon  diqqatini  o'ziga  qa- 

ratdi;  Kipling  ham  xuddi  shunday  bolgan  edi; 

u olim to shagida yotganida olomon podaga xos 

savq  tabiiylik  bilan  uning  kitoblariga  tashlan- 

gan  edi.  Oradan  yarim  yil  otgach,  yana  o‘sha 

olomon  o‘qigan  kitoblarining  hech  yeriga  tu- 

shunmay,  Kiplingni  oyoq ostiga  olib  loyga qor- 

ishtirib tashladi. Martin shulami eslab jilmayib 

qotydi.  Kim  bilsin,  balki  yarim  yildan  keyin  u 

ham  shu  kotyga  tushar.  Lekin  u  olomonni  al- 

daydi. U paytda Martin bu yerdan uzoqda, janu- 

biy dengizda boladi,  o‘zining qamish kulbasini 

quradi,  marvarid va kokos  magizi xarid qiladi, 

tolqin  ustida  suv  tagidagi  qoyalardan  sakrab 

otadi,  akula tutadi, Tayoxae vodiysi yaqinidagi 

vohada yowoyi echkilami ovlaydi.

Xuddi  shu  payt  u  o'zining  naqadar  nochor 

ahvolda  ekanligini yaqqol  tasawur  qildi.  U  bir­

dan  o‘zini  kolankalar  vodiysida,  ajal  vodiysida 

ekanligini  angladi.  Uning  hayoti  tugagan;  umr 

quyoshi so'nib, xiralashib, bota boshlagan edi. U 

hozir juda  ko‘p  uxlashini  va uxlagan  sari yana 

ko'proq  uxlagisi  kelishini  otyladi,  holbuki,  ya- 

qinginada  uyqudan  nafratlanardi.  Uyqu  uning 

hayotining  eng  qimmatli  soatlarim  o‘girlardi. 

Yigirma  to‘rt  soatning  to‘rt  soatini  uyqu  bilan 

otkazish,  to'rt soat kamroq yashash demak edi. 

O'shanda uyqudan juda bezgan edi! Endi esa ha- 

yotdan shunday bezgan! Hayot uni toliqtirar, ha­

yot achchiq edi. Uning halokati ana shunda edi. 

Hayotga intilmaydigan odam  olimga yol axtara 

boshlaydi. Martinning qalbida bir vaqtlardagi o‘z

---