Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi

O’quvchilarning   kun   tartibi. 
Maktab   o’z   ishini   oila   bilan   uzviy   bog’lik   holda   olib   boradi.  
Maktab   va   oilaning   yag’ona   maqsadi    bolalarga   ta’lim   va   tarbiya   
berishdir. 
      Tashqi   muhitning   qulay   sharoiti   ta’sirida   bola   va   o’smirlar   
organizmi   o’sib   ulg’aya   boradi.   Kun   tartibi   to’g’ri   tashkil   etilganda   
bola   charchamaydi,  nerv   tizimida   shartli   reflekslar   vujudga   keladi,  
bolalar   imtizomli   va   tartibli   bo’la   boradi.  Kun   tartibiga   rioya   
qilinmaganda   esa   bola   to’lik   dam   olmasdan,   toliqtib   qoladi,  uyqusi,  
ishtaxasi   yomonlashadi,  asabi   buziladi,  ish   qobiliyati   pasaydi. 
      Uy   vazifalari   bola   yoshiga   mos   bo’lishi   kerak.  1  sinf   
o’quvchilariga   45  minutlik,  2 – sinf   o’quvchilariga   1 – 1,5   soatik,  3 – 4  
sinflar   uchun  2 – 2,5  soatlik,  5 – 11  sinf   o’quvchilari   uchun   3 – 3,5  
soatlik   uy   vazifani   berilishi   tavsiya   etiladi.   O’quvchi   uyda   maxsus   
jihozlangan   joyda,  qaddini   to’g’ri   tutib,  boshini   qiyshaytirmasdan,  

---

 
142 
tirsaklarini   stol   ustiga tikka   holda   o’tirib   dars   tayyorlashini   kerak.  
Yorug’lik,  yetarli   bo’lmasa   ko’z   muskullari   tez   charchaydi.  Shuning   
uchun   yorug’lik   normal   bo’lishi   va   chap   tomondan   tushini   kerak.  
O’qiyotganda   kitobdan   ko’zgacha   bo’lgan   masofa  40  sm   bo’lishi   shart.   
To’xtamay   uzok   yozishi   o’quvchini   toliqtiradi.  Shuning   uchun   7 – 10  
yashar   o’quvchi   tinimsiz  10  minut   10 – 12  yoshda   15  minut,  12 – 15   
yoshda  20  minut,  15 – 18  yoshda  25 – 30  minut   yozishi   mumkin. 
      Kun   tartibida   uyquning   axamiyati   katta.  Oila   uxlashidan  2 – 2,5 
s   oldin   ovqatlanishi   kerak.  Kechki   ovqatdan   so’ng   sof   xavoda   bir   oz   
sayr   qilishi,  kiyimlariga   qarashi  lozim. 
      Uxlashdan   avval   zo’riqib   aqliy   mehnat   talab   etadigan   ishlarni   
bajarish,   xayajonli   o’yinlar   o’ynash,   televizor   ko’rish   tavsiya    
etilmaydi. 
      Televizorni   o’quvchilar   havtada   3 – 4   marta   1 – 1,5   soatdan,  
yuqori   Sinf   o’quvchilari  4 – 5   marta  2,2 – 5   soatdan   undan  2 – 2,5 m  
uzoqda   o’tirib,   qad – qomatni   to’g’ri   tutgan   holda   ko’rishlari   mumkin.   
Yotib   yoki   yonboshlab   televizor   ko’rish   mumkin   emas. 
      Boshlangich   sinf   o’quvchilari   soat  8  va  9  larda,  yuqori   sinf   
o’quvchilari  10  da   uykuga   yotishi   kerak.  O’rin   toza   bo’lishi,   juda   
yushmoq   bo’lmasligi   lozim.   Xona   temperaturasi   18
oo
 –20
00
 C___   
bo’lishi ,   qishda   fortochkani   ochib   ko’yish   kerak. 
      Har   kuni   bir   vaqtda   ovqatlanish   shart,  shunda   ovqatlanish   
vaqti   yaqinlashganda   ishtaxa   paydo   bo’ladi   va   ovqat   tez   hazm   
bo’ladi. 
      Bolaning   bir   kunlik   yeydigan   ovqati   organizmida   sarflangan   
eneriyani   qoplashi   lozim.   
      Pedagoglar   o’quvchilarda   kun   tartibini   bajarish   ko’nikmasini   
hosil   qilishlari   kerak.  Har   o’quv   yilining   boshida   sinf   raxbari   ota – 
onalarni   va   o’z   sinf   o’quvchilarini   tahminan   kun   tartibi   bilan   
tanishtiradilar. 
      Bu   tartib   asosida   har   bir   o’quvchi   uy   sharoitiga   qarab   
o’zining   kun   tartibini   belgilaydi. 
 Tekshirish   savollari. 
1.  Ta’lim   gigienasi   qanday   masalalarni   o’z   ichiga   oladi? 
2.  Bolalarning   maktabga   tayyorligini   aniqlash   uchun   amalda   
qanday   usullardan   foydalanish   mumkin? 
3.  O’quv   yilligi   qo’yilgan   gigienik   talablar   nimalardan   iborat? 
4.  Dars   o’z   oldiga   qanday   gigienik   talablarni   qo’yadi? 
5.  Tanaffuslarni   qanday   tashkil   qilish   kerak? 
6.  O’quvchilar   kun   tartibida   nimalarga   alohida   e’tibor   berishlari   
kerak?