O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
2.7. Mobil tijorat 
2.7.1. Paydo bo‘lishning qisqacha tarixi 
 
1997-yilda Finlyandiya  poytaxti  Xelsinki ko‘chalarida  SMS 
orqali  ichimliklarni  sotadigan  Coca - Cola kompaniyaning  ikkita 
mashinasi  o‘rnatilgan  edi. So‘ngra  Merita  bank  of  Finland 
mijozlariga  mobil  banking xizmatlaridan  foydalanish  imkoniyati 
paydo bo‘ldi .       
1998-yilda Finlyandiyaning Radionlinja uyali aloqa operatori 
tijorat qo‘ng‘irog‘i 
xizmatini ishga 
tushirganida, uyali 
tele-
fon yordamida raqamli kontentni sotish imkoni paydo bo‘ldi .   
1999-yilda   Filippindagi  Smart  kompaniyasi  Smart  Money 
milliy  to‘lov  platformasini  ishga  tushirdi. Deyarli  bir  vaqtning 
o‘zida Yaponiyada NTT DoCoMo kompaniyasi i-Mode deb nom-
langan birinchi mobil Internet platformasini ishga tushirdi.    
Kuzda  1999-yilda Fransiya  Telecom   «Iti  Achat»  deb  nom-
langan  mobil  bazasi  asosida  xavfsiz  tizimi  ochilishini  e’lon 
qildi. Fransiya  Telecomga  tegishli  bo‘lgan  GSM   tizimi  abonent-

---

176 
larga Internet yoki mobil telefon orqali haridlarni amalga oshirish 
imkonini  yaratgan.  GSM  telefoniga  o‘rnatilgan kredit  kartalarin-
ing tizim xavfsizligini kafolatlaydi.         
1999-yil  noyabr  oyida  Millicom  International  Cellular 
(Lyuksemburg )  GiS  Moquril  mashinani  chiqarilishini  e’lonqildi, 
bu mobil  telefony  ordamida Internetga xavfsiz  to‘lovlarni  amalga 
oshirish  imkonini  beradi. Xaridor  o‘z  mobil  telefon  raqamini 
ajratilgan  Internet  kanalidan  foydalangan  holda  olingan  raqamni 
GiSMo  operatsion  markaziga  uzatgan  sotuvchiga  beradi,  u  yerda 
olingan  ma’lumotlar  asosida  shaxsiy  identifikatsiya  kodi  yarati-
ladi. Ushbu  kod,  shuningdek,  xaridorning  mobil  telefoniga  uza-
tiladi. Xaridor  sotuvchiga  tasdiqlash  kodini  taqdim  etishi  kerak. 
Hisob-varaqalar har oyi mijozlarga e - mail orqali jo‘natiladi.    
1982-yilda  Yevropa  pochta  va  telekommunikatsiya  ma’mu-
riyatlarining  Yevropa  konferensiyasi  (CEPT)  Groupe Spe-
cial Mobile ( GSM ) mobil  aloqasini  rivojlantirish  uchun  maxsus 
guruhni yaratdi .   
GSM birinchi raqamli standartlardan biri bo‘lib, ikkinchi av-
lod  tizimlariga  o‘tishni  tasdiqlaydi. Yangi  aloqa  standart  tizimin-
ing tijorat faoliyati o‘n yildan so‘ng, 1992-yilda boshlandi.    
GSM  va  boshqa  ikkinchi  avlod  uyali  tarmoqlarin-
ing afzalliklari analog  standartlarga  nisbatan  ancha  ishonchli  ish-
lash,  turli  xil ovozli xizmatlarning  paydo  bo‘lishi,  masalan 
qo‘ng‘iroqlarni  boshqa  raqamga  yo‘naltirish,  qo‘ng‘iroqni  kutish, 
rouming  xizmatlari  va  boshqa  imkoniyatlarning  paydo  bo‘lishi 
1997-yilda GSM ikkinchi bosqich  bilan bog‘liq.  
GSM standartining  ikkinchi  bosqichini  joylashtirishning  eng 
muhim  oqibatlaridan biri  paketli  ma’lumotlarni  uzatish  GPRS  (Ge-
neral Packet RadioService)  paydo  bo‘lishi  edi. Aynan  shu  narsa 
mobil Internetni rivojlantirish uchun asos bo‘lib xizmat qildi.