O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

Budjet  daromadlari  -  bu  davlat  budjet  tizimining  budjetlarigaqonun  hujjatlarida 

belgilangan beg’arazlik va qaytarib bermasliktartibida kelib tushadigan pul mablag’laridir. 

 

 

---

 

 

143 

      

 

shakllanishi  jarayonida  yuzaga  keladigan  iqtisodiy  munosabatlarni  anglatadi. 

Ayrim  adabiyotlarda,  ma’ruzalarda  va  boshqa  ilmiy  ishlarda  “davlat  budjeti 

daromadlarining  asosiy  bosh  manbai  soliqlardir”,  degan  bizning  nazarimizda 

birmuncha  noto’g’ri  bo’lgan  fikrlarni  uchratish  mumkin.  Aslida,  davlat  budjeti 

daromadlarining  asosiy  manbai  bo’lib  mamlakat  yalpi  milliy  mahsuloti  va 

milliy daromadi hisoblanadi, davlat markazlashgan pul fondiga mablag’larni 

jalb qilish quroli esa soliqlardir.  

O’zbekiston  Respublikasi  Budjet  kodeksining  50-moddasiga  binoan  Davlat 

budjeti daromadlari quyidagilardan iborat: 



 

soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar; 



  davlat  aktivlarini  joylashtirish,  foydalanishga  berish  va  sotishdan  olingan 

daromadlar; 



 

meros, hadya huquqi bo’yicha davlat mulkiga o’tgan pul mablag’lari; 



  yuridik  va  jismoniy  shaxslardan,  shuningdek  chet  davlatlardan  tushadigan 

qaytarilmaydigan pul tushumlari; 



  rezident-yuridik  shaxslarga  berilgan  budjet  ssudalarini  va  chet  davlatlarga 

ajratilgan kreditlarni to’lash hisobidan to’lovlar; 



  qonun hujjatlariga muvofiq boshqa daromadlar. 

 

Davlat budjeti daromadlarining asosiy moddiy manbai mamlakatda yaratilgan 

yalpi  ichki  mahsulotning  tarkibi  bo’lgan  milliy  daromad  hisoblanadi.  Shundan 

kelib chiqqan holda, yalpi ichki mahsulotning o’sishi davlat budjeti daromadlarini 

barqarorligini ta’minlaydi. 

Budjetidaromadlarining  asosiy  manbai  soliqlardir.Soliqlarmajburiy  pullik 

to’lovni  ifoda  etuvchi  pul  munosabatlarini  bildirib,  bu  munosabatlar  soliq 

to’lovchilar (yuridik va jismoniy shaxslar) bilan soliqni o’z mulkiga aylantiruvchi 

sub’ekt  sifatida  davlat  o’rtasida  sodir  bo’ladi.  Korxona  va  tashkilotlar  tovar 

mahsulotlarini  ishlab  chiqarganida  va  sotganida,  aholiga  turli  xizmatlarni 

ko’rsatganida,  ishlar  bajarganida  yoki  bozorlarda  oldi-sotdi  qilganda  ham  pul 

---

 

 

144 

      

 

to’lovlarini  amalga  oshiradi.  Lekin  bu  munosabatlarning  hammasi  ham  soliq 

munosabati bo’la olmaydi. Soliq munosabatida davlat mamlakatda yaratilgan yalpi 

ichki  mahsulot  qiymatini  taqsimlash  va  qayta  taqsimlash  yo’li  bilan  majburan 

davlat budjetiga mablag’ to’plash jarayonini amalga oshiradi.