O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

Budjet tasnifi: 

 

davlat  budjetini  tuzish,  ko’rib  chiqish,  qabul  qilish  hamda  ijro  etish 

maqsadida  budjet  ma’lumotlarini  bir  tizimga  solish  uchun 

foydalaniladi;  

 

mamlakat  budjet  ma’lumotlarini  xalqaro  tasnif  tizimlarining  aynan 

shunday ma’lumotlari bilan qiyoslash imkonini beradi.  

Soliq  bazalarining  kengayishi,  soliq  tizimiga  o’zgartirishlar  kiritilishi,  yangi 

soliq  turlarining  joriy  etilishi  yoki  amaldagi  soliqlarning  bekor  qilinishi, 

Budjet  tasnifi  –budjet  tizimi  budjetlarining  daromadlari  va 

xarajatlari,  shuningdek  Davlat  budjeti  taqchilligini  qoplash 

manbalarini  guruhlashdan  iborat  bo’lib,  budjet  tizimi  budjetlarini 

shakllantirish,  tuzish  va  ijro  etishni  tizimlashtirish  uchun 

foydalaniladi.

 

 

---

 

 

68 

      

 

shuningdek,  davlat  oldidagi  vazifalarning  o’zgarishi  bilan  budjet  xarajatlari 

tarkibining  o’zgarishi  amaldagi  budjet  tasnifiga  tegishli  o’zgartishlar  kiritilishini 

taqozo  etadi.  Shu  sababli  budjet  amaliyoti  taraqqiyotining  ma’lum  bosqichlariga 

kelib,  mavjud  budjet  tasnifnomasiga  o’zgartishlar  kiritib  turiladi.  Budjet  tasnifi 

qonun hujjatlarida belgilangan tartibda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 

tomonidan  ishlab  chiqiladi  va  tasdiqlanadi.  Budjet  ko’rsatkichlarining  milliy 

tasniflash  tizimini  ishlab  chiqishda  xalqaro  tasniflash tamoyillariga  rioya  qilinishi 

kerak.  

 

 

 

 

 

 

1-rasm. Muhim tasniflash tizimlari. 

Bunda  budjet  tashkiliy  birliklar,  bo’limlar,  qismlar  hamda  xarajatlarga 

ko’ra  ikki  guruhga  bo’linib,  har  bir  kategoriyada  ish  haqi,  maoshlar  kabi 

tavsiflanadi. 

Afzalliklari: 

  Obyekt  muhimligi  tasnifi  boshqarishni  va  hisobga  olishni 

qulaylashtiradi. 

  U mablag’larni aniq joylashtirishni namoyon etib beradi, masalan, ish 

haqiga, safar xarajatlariga qancha foiz xarajat ketishi va boshqalar. 

  Obyekt muhimligi tasnifi safar xarajatlari, chet elga chiqish va boshqa 

asosiy muhim xarajatlarni o’z vaqtida moliyaviy jihatdan aniqlashga imkon beradi. 

  Kamchiliklari: 

  Obyekt  muhimligi  tasnifi  asosini  tashkil  etuvchi  budjet  mazmuni 

shundan iboratki, budjetni joylashtirishning o’zi saxiylikka olib keladi. Faoliyatga 

Muhim tasniflash tizimlari quyidagilar: 

 

Obyekt muhimligi tasnifi;  

 

Funksional tasnif

 

---

 

 

69 

      

 

bog’lanmagan boshqaruv sababli u isrofgarchilik va ortiqcha sarflarni ko’paytiradi, 

faoliyat ikkinchi darajaga o’tib qoladi. 

  Obyekt  muhimligi  tasnifida  urg’u  xarajatlarda  qaror  qabul  qilishni, 

qonuniylikni,  tartibga  amal  qilishni  o’zida  ifodalovchi  jarayon  qarorlariga 

asoslanadi va ular doimiy audit bahosi, to’g’rilashi va puldan samarali foydalanish 

ahamiyatsiz bo’lib qoladi. 

  Davlat ma’lumotlarida va dasturlarida  yetarli bo’lmagan ma’lumotlar 

mavjud  bo’ladi.  Dasturni  boshqarish,  dasturni  me’yorlashtirish  va  resurslarni 

samarali joylashtirish e’tiborga olinmaydi. 

  Har qanday ko'p nusxalik, to’liq bo’lmagan faoliyat va xarajatlarning 

oldini olish mushkul. 

  Budjetni yaratuvchilar uchungina ushbu talab eng muhim hisoblanadi. 

Uzoq muddatli samaradorlik maqsadidagi siyosat yildan yilga kechiktirib boriladi.