|
O’zbekiston Respublikasi davlat budjetining daromadlar tizimi
Ko’rsatkichlar
2013 yil
2014 yil
2015 yil
2016 yil
mlrd.
so’m
Jamig
a
nisbat
an
(%)
mlrd.
so’m
Jamig
a
nisbat
an
(%)
mlrd.
so’m
Jamig
a
nisbat
an
(%)
mlrd.
so’m
Jamiga
nisbata
n (%)
I.
Davlat
maqsadli
jamg’rmalar
daromadlarisiz– jami
25104,
9
100,0
30160,
8
100,0
36184,9
100,0 40505
,8
100,0
1.
To’g’ri soliqlar
6583,1
26,2
7790,4
25,8
8554,3
23,6
9338,
5
23,0
1.1. Yuridik shaxslardan olinadigan
foyda solig’i
1239,0
4,9
1302,3
4,3
1284,8
3,5
1266,
0
3,1
1.2. Savdo va umumiy ovqatlanish
korxonalaridan olinadigan yagona soliq
to’lovidan davlat budjetiga ajratmalar
817,3
3,3
989,8
3,3
1193,1
3,3
1383,
2
3,4
1.3. Yagona soliq to’lovidan davlat
budjetiga ajratmalar
755,1
3,0
911,6
3,0
1067,1
2,9
1237,
9
3,0
1.4. Jismoniy shaxslardan olinadigan
daromad solig’i
2769,7
11,0
3313,9
11,0
3648,8
10,1
4040,
4
10,0
1.5. Tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchi
yuridik
va
jismoniy
shaxslardan
olinadigan qat’iy soliq
342,1
1,4
505,0
1,7
617,0
1,7
742,5
1,8
1.6.
Obodonlashtirish
va
ijtimoiy
infratuzilmani rivojlantirish solig’i
659,9
2,6
767,8
2,5
743,5
2,0
668,5
1,6
158
2.
Egri soliqlar
13039,
4
51,9
15618,
2
51,8
19115,8
52,9
22298
,1
55,0
2.1. Qo’shilgan qiymat solig’i
7737,8
30,8
9123,1
30,2
10721,7
29,6
12505
,0
30,9
2.2. Aksiz solig’i
3726,5
14,8
4506,0
14,9
5528,8
15,3
6480,
0
16,0
2.3. Bojxona boji
992,6
4,0
1142,0
3,8
1583,6
4,4
1717,
4
4,2
2.4. Jismoniy shaxslardan transport
vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va
gaz ishlatilganlik uchun olinadigan soliq
582,5
2,3
847,1
2,8
1281,7
3,5
1595,
7
3,9
3.
Mol-mulk va resurs to’lovlari
3755,5
15,0
4521,4
15,0
5741,8
15,9
5806,
5
14,3
3.1. Mol -mulk solig’i
831,4
3,3
1135,0
3,8
1716,7
4,7
1874,
0
4,6
3.2. Yer solig’i
646,3
2,6
665,2
2,2
929,6
2,5
873,5
2,1
3.3. Yer qaridan foydalanganlik uchun
soliq
2180,1
8,7
2595,8
8,6
2931,8
8,1
2874,
6
7,1
3.4. Suv resurslaridan foydalanganlik
uchun soliq
97,7
0,4
125,4
0,4
167,7
0,4
184,4
0,4
4.
Ustama foyda solig'i
294,5
1,2
388,4
1,3
548,2
1,5
390,2
1,0
5.
Boshqa daromadlar
1432,4
5,7
1842,4
6,1
2224,8
6,1
2672,
5
6,6
Davlat budjeti daromadlarini tahlil qilar ekanmiz, 1-jadal ma’lumotlaridan
ko’rinib turibdiki, daromadlar tarkibida egri soliqlar salmoqli o’ringa ega.
Ushbu daromadlar 2013 -yilda 51,9 foizni, 2014- yilda 51,8 foizni, 2015- yilda
52,9 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016- yil 55,0 foizni tashkil etishi
rejalashtirilgan. Jumladan, qo’shilgan qiymat solig’i 2013 -yilda 30,8 foizni,
2014 -yilda 30,2 foizni, 2015 -yilda 29,6 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016- yilda
30,9 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Aksiz solig’i 2013- yilda 14,8 foizni,
2014- yilda 14,9 foizni, 2015 -yilda 15,3 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016- yilda
16,0 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Bojxona boji 2013- yilda 4,0 foizni,
2014- yilda 3,8 foizni, 2015 -yilda 4,4 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016-yilda 4,2
foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Jismoniy shaxslardan transport vositalariga
benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq 2013- yilda
2,3 foizni, 2014- yilda 2,8 foizni ,2015- yilda 3,5 foizni tashkil etgan bo’lsa,
2016- yilda esa 3,9 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.
Davlat budjeti daromadlarida to’g’ri soliqlarning salmog’ini tahlil
qiladigan bo’lsak, ushbu soliqlar 2013- yilda 26,2 foizni, 2014- yilda 25,8
foizni, 2015-yil 23,6 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016-yilda 23,0 foizni tashkil
etishi rejalashtirilgan. Jumladan, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i
2013- yilda 4,9 foizni, 2014- yilda 4,3 foizni, 2015-yil 3,5 foizni tashkil etgan
bo’lsa, 2016- yilda 3,1foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Savdo va umumiy
ovqatlanish korxonalaridan olinadigan yagona soliq to’lovidan davlat budjetiga
ajratmalar 2013-yilda 3,3 foizni, 2014-yilda 3,3 foizni, 2015-yilda 3,3 foizni
tashkil etgan bo’lsa, 2016- yilda 3,4 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i 2013-yilda 11,0 foizni, 2014-
yilda 11,0 foizni, 2015- yilda 10,1 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2016-yilda 10,0
foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.
Davlat budjeti daromadlaridan mol-mulk solig’i va resurs to’lovlari
salmog’i 2013-yilda 15,0 foizni, 2014-yilda 15,0 foizni, 2015-yilda 15,9 foizni
tashkil etgan bo’lsa, 2016-yilda 14,3 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.
11
Hindistonda konstitutsion belgilangan birlashma, davlat, markaziy va
davlat hokimiyati o`rtasida soliqqa tortish ko`lamini guruhlovchi amaldagi
ro`yxatlarga asoslangan soliqqa tortish tizimi mavjud. Uning tavsiflari
Hindiston Konstitutsiyasi 7-bandida quyidagicha aniq ro`yxatlarga asosan
tartiblangan
1-ro`yxat . Union(Birlashma) ro`yxati bo`lib, u faqatgina parlament
huquq bera oladigan subyektlardan tashkil topgan.
2-ro`yxat. State(Davlat) ro`yxati bo`lib, u faqatgina davlat qonun
chiqaruvchi hokimiyati huquq bera oladigan subyektlardan tashkil topgan.
3-ro`yxat. Concurrent(Birgalikdagi) ro`yxati bo`lib, u Parlament ham,
Qonun chiqaruvchi hokimiyat ham huquq bera oladigan subyektlardan tashkil
topgan.
1
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, aholi
bandligini ta’minlash, daromadini yanada oshirish va hayot sifatini yuksaltirish,
qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlarini qo’llab-quvvatlash, bu jarayonda soliq yukini pasaytirishga
qaratilganligi iqtisodiy siyosatning bosh maqsadi hisoblanadi.
Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 27-
dekabrdagi PQ-2699-sonli qaroriga muvofiq, yuridik shaxslardan olinadigan
foyda solig’i stavkasi 2017-yilda 7,5 %ni tashkil etadi.
2017-yilda foyda solig’i stavkasi 7,5%ni tashkil etishi va bu soliq
stavkasining bosqichma-bosqich kamaytirilishi yuridik shaxslar ixtiyorida
qoluvchi mablag’lar summasi ko’payishi ko’rinishidagi qo’shimcha investitsiya
resurslarining yuzaga kelishi hamda mablag’ni tejash va uni korxonalar
ixtiyorida qoldirib, ularning o’z aylanma mablag’larini ko’paytirish, ishlab
chiqarishni modernizatsiya qilish va texnologik yangilash imkonini beradi.
Daromad Solig`i Qonuniga(1961) ko`ra belgilangan me`yordan ko`p
daromadga ega bo`lgan har bir shaxsdan Moliya Qonunida belgilangan
1
Makarand A.Paithankar. Public Budgeting theory and practice, CreateSpace USA, 2016. p. 15
12
stavkalarga muvofiq daromad solig`i undiriladi. Shaxslar individual shaxsni,
hind oilalarini, shaxslar guruhini, kompaniya, firma, mahalliy hokimiyat va
hech qanday guruhga mansub bo`lmagan shaxslarni o`z ichiga oladi.
Daromad solig’i hisobot yilida 1-apreldan 31-martgacha bo’lgan davrda
undiriladi. 1961- yilda daromad solig’ini quyidagi turlari mavjud bo’lgan:
Uy xo’jaligi faoliyatidan daromad solig’i;
Tadbirkorlik faoliyatidan daromad solig’i;
Ish haqidan daromad solig’i;
Kapital harakatidan olingan foydadan daromad solig’i;
Boshqa faoliyatdan olingan foydadan daromad soligi;
Korporatsiya daromad solig’i.
Korporatsiyalarning daromad solig’i yirik kompaniyalarning foydasidan
undiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
