Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

Harorat maydoni va gradiyenti.
 Jismning hamma nuqtalaridagi haroratlar qiymatlarining yig`indisi 
harorat maydonini tashkil etadi. Harorat maydoni turg`un va noturg`un bo׳lishi mumkin. Agar har bir 
nuqtadagi harorat vaqt davomida o׳zgarmasa, bunday harorat maydoni turg`un bo׳ladi. Mabodo harorat 
vaqt o׳tishi bilan o׳zgarsa, bunday maydon noturg`un harorat maydoni deb yuritiladi. 
Harorat maydoni umumiy holatda quyidagi funksional bog`liqlik bilan ifodalanadi: 
(
)
τ
,
,
,
z
y
x
f
t
=
                                  (19.12) 
bu yerda, t — tekshirilayotgan nuqtadagi harorat; x, y, z — tekshirilayotgan nuqtaning koordinatalari; 
τ - vaqt. 
Koordinatalarning soniga ko׳ra, harorat maydoni bir o׳lchamli va uch o׳lchamli bo׳lishi mumkin. 
Bir xil haroratga ega bo׳lgan nuqtalarning geometrik o׳rni izotermik yuza deb yuritiladi. Harorat bir 
izotermik yuzadan ikkinchi izotermik yuza yo׳nalishiga qarab o׳zgaradi (19.3-rasm). Haroratlarning eng 
ko׳p o׳zgarishi izotermik yuzalarga o׳tkazilgan normal chiziqlar bo׳yicha yuz beradi. Haroratlar farqi 
( )
t
∆
 ning izotermik yuzalar oralig`idagi normal bo׳yicha olingan masofa 
( )
n
∆
 ga nisbati harorat 
gradiyenti 
(
)
t
grad
 deb ataladi: 
 
 
19.3-rasm. Harorat gradiyentini aniqlashga doir grafik.  
 
 
Harorat gradiyenti nolga teng bo׳lmagan 
(
)
0
≠
t
grad
 holatda issiqlik oqimi yuzaga keladi. Bunda 
issiqlik oqimining yo׳nalishi harorat gradiyenti chizig`i bo׳yicha boradi, ammo harorat gradiyentiga 
qarama-qarshi yo׳nalgan bo׳ladi: