Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

va 

imkoniyatlariga 

ortiqcha 

ishonadigan, 

hukimini 

o‘tkazishga 

intiladigan kishilardan etishib chiqadi. 

Bunday  rahbar  nazoratdan  chetda  qolsa  o‘sha  erda  dag‘allik,  takabburlik, 

tazyiq o‘tkazish, majbur qilish kabi o‘ta salbiy holatlar avj uradi. 

Biroq avtokratik boshqaruv usulini har jihatdan, yomon deb bo‘lmaydi. Ba’zi 

bir  hollarda  bo‘ysinuvchilarning  madaniy  darajasi,  axloqi  pastligi  sababli 

avtokratik uslubini tanlab olish ham ish berib holishi mumkin. 

Liberal rahbar 

*Bunday turdagi rahbar: 



  idorasiz, tashabbussiz bo‘ladi; 



  o‘z zimmasiga mas’uliyat olishni yoqtirmaydi; 



 

ishni o‘z holiga tashlab ko‘yadi;  



 

idoraga nisbatan qat’iy bo‘lishdan hayiqadi; 

---

448 

 



 

o‘zini haddan tashqari ehtiyot qiladi; 



  biron xodim bilan ham aloqani buzishni istamaydi; 



  talabchan emas, sust nazorat qiladi; 



 

suiste’mollarga bevosita yo‘l qo‘imasa ham o‘zini bilmaslikka soladi; 

Bunday  rahbar  tashqaridan  ko‘rsatiladigan  ta’sirga  moyilligi  bilan  ko‘zga 

tashlanib turadi. 

Demokratik 

rahbar 

*Bunday turdagi rahbar: 



  boshqarish funksiyalarini jamoa fikri bilan hisoblashib amalga oshiradi; 



   ishlab chiqarishni boshqarishga xodimlarni jalb qiladi; ularning bildirgan 

fikriga  quloq  soladi;  ular bilan  maslahatlashadi,  ijobiy  tamonlarini  inobatga 

oladi; 



   barcha  bilan  barobar  va  samimiy  munosobatda  bo‘ladi,  ustunligini 

bildirmaydi;  



  buyruq berish yo‘li yuilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi; 



  buyruq  rahbarlik  uslubi  bo‘isinuvchilarning  shaxsiy  tashabbusini,  ijodiy 

faoliyatini rivojlantiradi va jamoada o‘rtoqlik va ishchan muhitni yaratadi. 

Qayd  etilgan  rahbarlik  uslublari  sof  holda  uchramaydi.  xayotda  har  bir 

rahbarning  ish  uslubi  har  hil  bo‘ladi,  lekin  yuqoridagi  uch  uslubdan  biri  yaqqolroq 

sezilib  turadi.  Turli  hil  ishlab  chiqarish  vaziyatlarida  har  xil  xodimga  nisbatan 

rahbarlikning  ijolbiy  tamonlaridan  foydalanish  kerak. Rahbar  haqiqiy  ahvolga qarab 

ish tutish va buysinuvchilarning o‘ziga hos shaxsiy xislatlarni hisobga olib muomala 

qilishi kerak. 

Xar bir boshqaruv uslubning samarodarligini baholash uchun amerikalik olim L. 

Laykert qo‘idagi koeffetsientni hisoblashni taklif qilgan: 

МКУ

ИУ







лак

К

 bu erda, 

лак

К

-avtokratik –liberallik koeffitsienti 

EIU- rahbarlik uslubdagi ishontirish unsurlari yig‘indisi; 

EMqU- rahbarlik uslubdagi majbur qilish unsurlari yig‘indisi 

R.Laikertning  fikricha  bu  nisbat  1,9  ni  tashkil  qilishi  lozim.  Boshqacha  qilib 

aitganda  rahbarlik  uslubida  rahbar  ishontirish  unsurlarini  majbur  qilish  unsurlaridan 

taxminan  ikki  barovar  ko‘proq  qo‘llagandagina  uning  rahbarlik  uslubi  optimal, 

maqsadga muvofiq, samarali bo‘lgan hisoblanadi. 

Umuman  olganda  har  uchala  turdagi  rahbarlikning  boshqarish  funksiyalarini 

bajarishdagi va ijtimoi munosabatlardagi o‘ziga xos xususiyatlarni qo‘idagi jadvalda 

umumlashtirib ko‘rsatish mumkin.