So’z boshi

Geriatriya amaliyotida ishlatiladigan dori turlari 
 
     Geriatriya  amaliyotida  xar  xil  dori  turlari  ishlatiladi:    peroral  qattiq  tabletka,  
draje,  kapsula,  suyuq dori turlari,  rektal,in’eksion, aerozol, transdermal. 

---

115 
 
     Eng  ko‘p    tarqalganlari:    peroral-ulardan    asosan  qattiq  doriturlari:  tabletka, 
kapsula,  draje  va  suyuq  dorilardan  suvli  ajratmalar,  tomchilar  ishlatish  tavsiya 
etiladi. 
     Lekin  so‘rilish  samaradorligi  pasayishi  xisobga  olgan  xolda  ayrim    paytlarda 
peroral  beriladigan  dorilarning  terapevtik  ta’sirikerakli  darajada  bo‘lmasligi 
mumkin.    Undan  tashqari  oshqozon  shilliq  pardalarini  dori  moddaning  maxalliy 
salbiy ta’siri bo‘lishi mumkin. 
     SHuning  uchun  qariyalarning    farmakoterapiyasini    mo‘‘tadilliginita’minlash  
uchun    xozirgi  paytda  dorilarni  rektal  usul  bilan  berish  qulay  deb  xisoblanadi. 
Geriatriya amaliyotida ishlatiladigan  dorilarni  (shamchalarni  xam  shu jumladan) 
tarkibiga  so‘rilish  jarayoninitezlatuvchi  moddalar  kiritilishi  (PAV)  tenzidlar 
geriatriyada qo‘llanilgan. 
     Misol: geriatriyada qo‘llaniladigan insulin shamchalarining tarkibiga 5%  PAV-
polioksil  30-oleat  kiritilgan.  U  so‘rilish  jarayoninitezlatuvchi  yoki  fenobarbital, 
benzilpenitsillin  shamchalariga  5%  natriy    lauril    sulfat  qo‘shiladi.    Tenzidlar 
sifatida shamchalarda T-2,letsitin, tvin-80 qo‘shish tavsiya etiladi. 
     Aerozol  (A)  keng  qo‘llaniladi,  ayniqsa  o‘pkaning  o‘tkir  va  xronik 
kasalliklaridaantibiotiklar  va  boshqa  antibakterial  preparatlar  bilan.  YOki  yurak 
kasalliklarida-yurak glikozidlari ishlatiladi. 
     Geriatriya  amaliyotida  ishlatiladigan  dori  turlarining    qariyotgan    organizmga 
faol  moddani  yumshoq  ta’sir  ko‘rsatishiga  va  terapiyaning  xavfsizligini 
ta’minlashiga  aloxida    e’tibor    beriladi.    YA’nisalbiy  ta’siri  minimal  darajada 
bo‘lishi  lozim.    SHuni  xisobga  olganxolda  geriatriya  amaliyotida  xar  xil  ta’siri 
uzaytirilgan  dori  turlarini    sublingval  va  transdermal  yo‘llari  bilan  dorilarning 
kiritish maqsadga muvofiq..Dorilarni sublingval  (til  ostiga)  yo‘li  bilan yuborish 
anchaijobiy taraflariga ega: 
     1. fermentlarning ta’siri bo‘lmaydi 
     2. yallig‘lanish xam yo‘q 
     3. nisbatan tez ta’sir ko‘rsatadi 
     Tabletka  sifatida  (metiltestesteron)    yoki    xar    xil    polimerpardalar  sifatida 
bo‘lishi mumkin. Oddiy yoki ta’siri uzaytirilgan. 
     Geriatriya  yoshida    yurak    kasalliklari    (stenokardiya)    nisbatankeng  
tarqalganligini  xisobga  olgan  xolda  nitroglitserin  preparatlarini  saqlovchi 
sublingval  polimer  pardali  ishlab  chiqarilgan  (ta’siri  uzaytirilgan)  trinitrolong, 
izosorbilong 6-7 soat mobaynida 
ta’sir  ko‘rsatadi,    davolash  va  profilaktika  og‘iz  shilliq  pardalaridan  so‘rilib 
umumiy ta’sir ko‘rsatadi. 
     4x9x0,15 mm polimer sintetik  YUMB  eritmalaridan  (MS,  PVP,PAA, PVS) 
olinadi. 
    50% extempore retseptlardan (60 yoshdan oshgan bemorlarga)tomchilar tashkil 
etadi. Ulardan 90% ko‘z tomchilariga tegishli. 
     Teri orqali 300-800 m og‘irlikka ega bo‘lgan moddalarni  kiritishning  afzallik  
tomonlari  sublingval  usuli  o‘xshash  bo‘ladi.    Teriorqali  so‘rilishini  ta’minlash 
uchun umumiy ta’sir ko‘rsatuvchi surtmalar va oxirgi 15 yillari rivoj topgan TTS 
ga mo‘ljallangan. 

---

116 
 
     Surtmalar  teri  ustiga  surtilganda  dorilarning  umumiy    ta’sirini  ta’minlaydi. 
Masalan,  nitroglitserin  2%  surtmasi  yurak  atrofidagi  teri  ustiga  surtiladi.    30 
sm 52 0 nitroglitserin surilib o‘ziningta’sirini ko‘rsatadi.