Biolog 10 indd

Hayvonlarda  jinsiy  ko‘payish.  Bir  hujayrali  organizmlarda  jinsiy 
jarayon –  kopulatsiya  (lotincha  kopu latio  –  qo‘shilish)  jarayoni  kuzatiladi. 
Bunda maxsus jinsiy hujayralar – gametalar qo‘shilib zigotani hosil qiladi. Bu 

---

72
organizmlarda  –  gametalar  ona  hujayraning  ko‘p  marta  bo‘linishi  natijasida 
hosil bo‘ladi. Gametalarning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan zigotadan tinim davri 
o‘tgach, yangi yosh organizmlar hosil bo‘ladi. 
Konyugatsiya  jarayonida  maxsus  jinsiy  hujayralar  hosil  bo‘lmaydi. 
Konyugatsiya  (lotincha  konyugatsiya  –  birikish,  bog‘lanish  so‘zlaridan 
olingan)  infuzoriyalarda  kuzatiladi.  Infuzoriya  tufelkaning  katta  yadrosi 
konyugatsiyadan  avval  erib  ketadi.  Kichik  yadro  bo‘linib  ikkita  gaploid 
yadrolarni  hosil  qiladi.  Ikkita  tufelka  bir-biriga  yaqin  kelib,  ular  o‘rtasida 
qo‘shni hujayralar sitoplazmasini bog‘lovchi ko‘prikcha yuzaga keladi. Har ikki 
tufelka yadrolarining biri sitoplazma suyuqligi bilan boshqasiga o‘tadi. Har bir 
tufelkadagi ikkita gaploid yadrolar o‘zaro qo‘shilib, diploid yadroni hosil qiladi. 
Konyugatsiyada  ishtirok  etgan  tufelkalar  tarqalib  alohida  hayot  kechiradi. 
Konyugatsiya  natijasida  genetik  axborot  almashinuvi  (rekombinatsiya)  sodir 
bo‘lgani  uchun  yangi  hosil  bo‘lgan  individlar  genotipi  dastlabki  individlar 
genotipidan farq qiladi. 
Ko‘p  hujayrali  organizmlarda  urug‘lanib  va  urug‘lanmasdan  (partenogez) 
ko‘payish farqlanadi.