Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

1.Qishloq xo’jaligi islohotlari 
 
O’zbekiston  yer  yuzidagi  eng  qadimgi  sug’orma  dehqonchilik  madaniyati 
rivojlangan  hududlardan  biridir.  Arxeologik  tadqiqotlarning  guvohlik  berishicha  aholi 
yeramizdan  avvalgi  7-6  asrlarda  paxta,  3  ming  yil  oldin  esa  donli  ekinlar,  poliz 
ekinlari,  bog’dorchilik  va  uzumchilik,  chorvachilik  bilan  shug’ullangan.  Sug’orish 
ishlari  amalga  oshirilgan.  O’zbekistonda  Sovetlar  hokimiyati  o’rnatilgunga  qadar 
qishloq  xo’jaligi  ekstensiv  asosda  rivojlangan  va  tipik  qishloq  xo’jaligi  (1913  yil 
iqtisodiyotida  qishloq  xo’jaligining  hissasi  88%  tashkil  qilgan)  hududi  bo’lgan. 
Sovetlar  davrida  qishloq  xo’jaligi  ekstensiv  va  intensiv  usullar  asosida  rivojlandi. 
yerga  xususiy  mulkchilik  bekor  qilindi.  qishloq  xo’jaligida  yirik  davlat  (sovxoz)  va 
kollektiv  (kolxoz)  xo’jaliklari  tuzildi.  O’zbekiston  boy  ijtimoiy-iqtisodiy  va  mehnat 
resurslari  negizida  sobiq  itttifoqning  yirik  qishloq  xo’jaligi  mintaqasiga  aylandi. 
Uzoq  yillar  davomida  O’zbekiston  sobiq  ittifoqning  «paxta  mustaqilligi»  ni 
ta’minlashi  oqibatida  qishloq  xo’jaligida  «paxta  yakkahokimlik»  qaror  topdi. 
Natijada,  o’tgan  asrning  80-yillari  oxirida  mamlakatdagi  ekin  maydonlarining  60% 
dan  ortig’iga  paxta  ekildi.  Ilmiy  asoslangan  almashlab  ekishning  izdan  chiqishi 
yerlarning 
meliorativ 
holatining 
yomonlashuviga, 
haddan 
tashqari 
zaharli 
ximikatlarning,  turli  mineral  o’g’itlarning  ko’p  qo’llanishi  tuproq  unumdorligiga 
zarar  yetkazdi.  Natijada,  mamlakat  aholisining  61%  ortig’i  qishloqlarda  yashashi, 
qishloqlardagi  o’n  yillar  davomida  yig’ilib  qolgan  ijtimoiy-iqtisodiy  va  ekologik 
muammolarni  ma’lum  ma’noda  mustaqillikning  dastlabki  yillarida  qishloq  xo’jaligi 
ishlab  chiqarishining  rivojlanish  sur’atlariga  o’z  ta’sirini  o’tkazdi.  Tarixiy-iqtisodiy 
rivojlanish  xususiyatlariga  ko’ra  iqtisodiyotda  qishloq  xo’jaligi  yetakchi  tarmoq 
bo’lib  qolmoqda.  Mamlakat  yalpi  ichki  mahsulotining  32,0%  (2010  y),  bandlarning 
1/3  qismidan  (3  mln  dan  ortiq)  va  valyuta  tushumlarining  50%  qishloq  ho’jaligi 
ishlab chiqarish hissasiga  to’g’ri keladi.   
 Mustaqillik  yillarida  qishloq  xo’jaligida  institutsional  o’zgarishlar  asosida  bozor 
munosabatlarini 
shakllantirish, 
mulkni 
davlat 
tasarrufidan 
chiqarish 
va 
xususiylashtirish  asosida  ko’p  ukladli  iqtisodiyotni,  qishloqda  mulkdorlar  sinfini 
yaratishdan  iborat  keng  ko’lamli  ishlar  amalga  oshirildi  va  qishloq  xo’jaligidagi  tub 
iqtisodiy-ijtimoiy  o’zgarishlarning  me’yoriy-huquqiy  asoslari  va  tashkiliy-iqtisodiy 
shakllari  ishlab chiqildi  va amaliyotga  tadbiq qilindi.