«sanoat marketingi» kafedrasi


 Amerika maktabi. J.B.Klark nazariyasi



Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/63
Sana14.08.2021
Hajmi0,62 Mb.
#147978
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   63
Bog'liq
iqtisodiy bilimlar tarixi

5. Amerika maktabi. J.B.Klark nazariyasi. 

  Shu  davrdagi  AQSh  dagi  bilimlar  to‘g‘risida  fikr  yuritmadi,  chunki 

bunday g‘oyalar faqat x1x asr oxirida vujudga keldi. 

XIX  asrning  oxirlari  (sunggi  35  yili)  da    AQSh  monopolistik  rivojlanish 

boskichiga kirdi. Monopolistik birlashmalar soni tez ko‘payib bordi, (masalan, 

1% monopoliyalar qulida 60 % boylik tuplandi). 

Iqtisodiyotda  ularning  tanxo  xukmronligi  kuchayib  bordi.  Qolumbiya 

dorilfununining  professori  jon  beyts  klark  (1847-1938)  boshchiligidagi 

yetakchi  iqtisodchilar  guruxi  siyosiy  iqtisodda  yetakchilik  mavkeini  egalladi, 




     

49 


mana  shu  gurux  siyosiy  iqtisodning  Amerika  maktabini  vujudga  keltirdi.  Shu 

davrdan  AQSh  iqtisodichilarining  tadqiqotlari  jaxon  bo‘yicha  yetakchidir 

(Nobel  mukofotlari  sovrindoriga  e’tibor  bering).  J.B.Klarkning  «Boylik 

falsafasi»  (1886), «Boylikning taksimlanishi»  (1889), «Iqtisodiy nazariyaning 

muxim  belgilari»  (1907)  asarlari  o‘ziga  xos  yangicha  konsepsiyalarni  ishlab 

chikishda  katta    rol  uynaydi.  Amerikaning  monopolistik  burjuaziyasi  shu 

konsepsiyalarni  o‘ziga  kurol  qilib  oldi.  J.B.Klark  Amerika  iqtisodiy 

uyushmasini  tuzish  (1885)  ilxomchilardan  biri  bo‘ldi.  U  mexnatkashlarning 

kisuviga  zarba  berish    maksadida  kapitalning  ekspluatatorlik  mohiyatini 

nikoblashni shu uyushmaning vazifasi deb bildi. 

Bu  yerda  gap  sotsialistik  qarashlarga  qarshi,  bozor  munosabatlarga 

ustunligini ko‘rsatish masalari yetakchidir. 

Klark iqtisodiyotda  ma’naviy omillarni xal qiluvchi omillar deb xisoblab, 

avstriya  maktabining  asosiy  metodologik  usullariga  kushiladi.  U  ishlab 

chiqarish  munosabatlarini  inkor  etdi,  uning  konsepsiyasi  notarixiy  xarakterda 

bo‘lib  o‘zining  korishmaligi  (eklektizmi)  bilan  ajralib  turar  edi.  Klark 

taksimotni  siyosiy  iqtisodning  asosiy  maksadi  deb  bildi.  U  «Boylikning 

taksimlanishi»  asarida  ijtimoiy  daromadning  taksimlanishi  mojarolarsiz  amal 

qiladigan va ishlab chiqarishning xar bir omiliga o‘zi yaratgan boylik yigindisi 

beradigan tabiiy qonun vositasi bilan boshqariladi, deb isbotlashga o‘rindi. 

J.klark  avvalgi  iqtisodiy  bilimlarni  metodologik  va  nazariy  jixatdan 

yangilashga  intilib,  uni  tabiiy  ravishda  tenglashtirdi.  Nazariy  mexanikaga 

uxshatib siyosiy iqtisodni uch bo‘limga: 

1)  universal iqtisodiyotga, 

2)  iqtisodiy statikaga va 

3)  iqtisodiy dinamikaga bo‘ldi. 

Birinchisiga  umumiy  universal  qonunlar,  ikkinchisiga  shu  qonunlarning 

statik  (xarakatsiz)    iqtisodiyot  sharoitidagi,  uchinchisida  rivojlanish  xolatidagi  

qonunlar amal qilishini ko‘rsatadi. 

  Siyosiy  iqtisodni  bunday  bo‘limlarga  bo‘lish,  iqtisodiy  fan  vazifalariga 

yangilik  kiritishdir.  Bu  narsa  siyosiy  iqtisodni  ijtimoiy  sinfiy  muammolardan 

xoli  qildi  (keyinchalik  qarab  chiqiladigan  ijtimoiy-institutsional  yo‘nalishga 

e’tibor bering). 

  Klark  jamiyat  taraqqiyotida  sifat  siljishlari,  inqilobiy  sakrashlar  bo‘lishi 

mumkin  emas,  deb  xisoblaydi.  U  mutadillik-sobitlikni  jamiyatning  asosiy 

xolati  deb  xisoblaydi  va  muvozanat  nazariyasining  nusxalaridan  birini 

rivojlantiradi. Iqtisodiy dinamikaga qilingan murojaat qilinishi muxim yangilik 

bo‘ldi, chunki u iqtisodiyotning ishlab chiqarishdagi xolatini jo‘z’iy xodisa deb 

xisoblaydi. 



     

50 


  J.B.Klark  boshchiligidagi  Amerika  maktabi  namoyondalari  yo‘l  kuygan 

kamchiliklardan  kat’iy  nazar  bu    iqtisodchilar  erishgan  ilmiy  natijalar  katta 

ahamiyatga egadir. 

Avstriya  va  kembridj  maktabi  iqtisodchilari  tovarlar  bozori  va  ayrim 

korxonalar  tajribasida  qullanilgan  ilmiy  taxlilni  J.B.Klark  o‘zgacha,  ya’ni 

makroiqtisodiyotni  o‘rganishga  olib  kirishga  xarakat  qildi.  Ijtimoiy  mexnat, 

ijtimoiy  kapital  va  befarqlik  zonalari  tushunchalari  yuzaga  keldi,  shuningdek, 

«Eng  yukori  unumdorlik»  nazariyasida  qullanilgan  ilmiy  taxlil  va 

tushunchalarni xozirgi davr iqtisodiy nazariyalarida uchratishimish mumkin, bu 

esa Amerika maktabining yuksak ilmiy ahamiyatini belgilaydi. 




Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish