Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

§1.8. Криптотаҳлили ҳужумлар 
Криптотаҳлил бу – шифрланган ахборотни қайта ишлаб унинг асл 
ҳолатини тиклашдан иборатдир. Муаффақиятли криптотаҳлил натижасида нафақат 

---

86
шифранган ахборотнинг асл ҳолатини балки унинг шифрлаш калитини ҳам ҳосил 
қилиши мумкин. Шунинг учун криптотаҳлилни шифрланган ахборотларга нисбатан 
қилинган ҳужум деб қабул қилинади.
Криптотаҳлилли ҳужумнинг 4 асосий типлари аниқланган: 
1. Фақат шифрланган матнни билган ҳолда криптотаҳлилли ҳужум.
Криптотаҳлилчида бир хил алгоритм билан шифрланган бир неча 
маълумотлар мавжуд. У шифрланган маълумотларни очиши ва очиқ 
калитни топиб кейинги шифрланган маълумотларга қўллаши керак. Бу 
масаланинг математик моделини қуйидагича кўрсатиш мумкин:
Берилган 
С
1
=Е
к1
(Р
1
), 
С
2
=Е
к2
(Р
12
), 
.. ,
С
i
=Е
кi
(Р
i
) 
Топиш керак 
Р
1
, 
Р
1
, . . . , Р
n
ёки к
1
, к
2
, . . . , к
n 
2. Очиқ матнли билган ҳолда ҳужум. Криптотаҳлилчи шифранган 
маълумотларни ҳамда уларнинг очиқ матнларини билади. У шулар 
асосида калитни қўлга киритиш билан шуғулланади. Бу масаланинг 
математик ифодасини келтирамиз:
Берилган:
Р1, C1 = Ек1(Р1), Р2, C2 = Ек2(Р2),..., Ри, Cи = Еки(Ри ).
Топилиши керак:
К1, К2, . . , Ки .
3. Танланган очиқ матнли ҳужум. Криптоаналитик нафақат шифрланга ва 
очиқ матнли ахборотларни билади, балки бу ахборотларни маъносини 
ҳам чиқара олади. Бу ҳолда ҳам ундан калитни топиш талаб қилинади. 
Бу масаланинг математик модели ҳам юқорида келтирилганидек бўлади.
4. Танланган очиқ матнли адаптирлашган ҳужум. Бу ҳужум танланган очиқ 
матнли ҳужумнинг бир кўриниши бўлиб унда криптоаналитик 
шифрланган очиқ матнни танлабгина қолмайди, балки шифрлаш 
натижасига кўра танлашларни ҳам ўзгартириши мумкин.