Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti



Download 1,11 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/29
Sana14.08.2021
Hajmi1,11 Mb.
#147700
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   29
Bog'liq
yerga yaqinlashuvchi asteroidlar tadqiqoti

Venera  sayyorasi  ning  Quyoshdan  o‘rtacha  uzoqligi  108  million  kilometr. 

Venera  (Zuhra)  o‘z  orbitasi  bo‘ylab  sekundiga  35  kilometr  tezlik  bilan 

harakatlanib,  225  kunda  Quyosh  atrofini  bir  marta  to‘liq  aylanib  chiqadi. 

Ravshanligi  jihatidan  Quyosh  va  Oydan  keyin  turadigan  bu  sayyora  juda 

qadimdan  kishilar  diqqatini  o‘ziga  tortib,  qo‘zg‘almas  yulduzlar  fonida 

harakatlangani  uchun  ham  «adashgan»  yoritgichdir.  Shuning  evaziga  u  «Tong 

yulduzi» deb nom olgan. 

1610-  yilda  Galiley  o‘zi  yasagan  teleskopda  sayyorani  kuzatib,  Veneraning 

ham Oy kabi turli fazalarda bo‘lishining guvohi bo‘ldi. Bu hodisa Venera ham Oy 

kabi  sferik  shakldagi  osmon  jismi  ekanligining  dastlabki  isboti  edi.  Veneraning 

kattaligi salkam Yernikicha bo‘lib, diametri 12 ming 100 kilometrni tashkil qiladi. 

1761-  yil  6-iyunda  astronomlar  «Tong  yulduzi»  bilan  bog‘liq  qiziq  bir 

hodisaning  guvohi  bo‘ldilar:  sayyoraning  harakati  Quyosh  diskida 

proyeksiyalandi.  Bunday g‘aroyib hodisani kuzatgan rus olimi M.V.Lomonosov 

Veneraning qalin atmosfera bilan qoplanganligini aniqladi. 

Planetani  kosmik  apparatlar  yordamida  tekshirishning  XX  asrning  60-

yillaridan  boshlangan  yangi  usuli  Veneraga  tegishli  ko‘p  jumboqlarni  hal 



 

qilishga imkon berdi. Natijada Veneraning o‘z o‘qi atrofida va Quyosh atrofida 



haqiqiy aylanish davrlari aniqlandi. 

Ma'lum bo‘lishicha, sayyoraning aylanish o‘qi uning orbita tekisligiga deyarli 

tik joylashib (anig‘i 93°), unda Yerdagidek yil fasllari kuzatilmaydi. Shuningdek, 

radiolokatsion  kuzatishlar  Veneraning  o‘z  o‘qi  atrofida  yulduzlarga  nisbatan 

aylanish  davri  243  kunga  tengligini  hamda  u  Quyosh  sistemasining  sharqdan 

g‘arbga tomon aylanuvchi (o‘z o‘qi atrofida) yagona sayyorasi ekanligini ma'lum 

qildi (boshqa sayyoralar g‘arbdan sharqqa tomon aylanadi). «Tong yulduzi»ning 

bir  kuni,  ya'ni  Quyoshga  nisbatan  o‘z  o‘qi  atrofida  aylanishi  davri  117  Yer 

kuniga  teng  bo‘lib,  bir  yili  uning  ikki  kunidan  sal  kam  chiqadi.  Planeta 

atmosferasining  kimoviy  tarkibi,  bosimi  va  temperaturasiga  tegishli  aniq 

ma'lumotlar bu planetaga ―sayohat‖ qilgan  sobiq Ittifoq va AQSH planetalararo 

avtomatik  stansiyalari  yordamida  olindi.  Birinchi  bo‘lib,  1961-  yili  12-  fevralda, 

Veneraga  sobiq  Ittifoqning  ―Venera-l‖  avtomatik  stansiyasi  yo‘l  olib,  97-kuni  u 

planetadan  100  ming  kilometr  naridan  o‘tdi.  Veneraning  Yerga  yaqin  kelgan 

holatlarida  ungacha  masofa  40  million  kilometrdan  kam  bo‘lmasligini  e'tiborga 

olsak,  ―Venera-l‖  planetamiz  ―qo‘shnisi‖ga  qanchalik  yaqin  borganini  tasavvur 

etish qiyin bo‘lmaydi. 1967-yilda uchirilgan ―Venera-4‖ stansiyasida esa birinchi 

marta qo‘ndiriluvchi apparat ishga tushirildi. Bu apparat planeta atmosferasining 

25  kilometrli  qalin  qatlamini  o‘tish  paytida  sayyora  atmosferasiga  tegishli 

ma'lumotlarni  Yerga  uzatib  turdi.  Shuningdek,  bu  apparatga  o‘rnatilgan 

magnitometr    yordamidagi  o‘tkazilgan  o‘lchashlar  Venerada  magnit  maydon 

deyarli  yo‘qligini  ma'lum  qildi.  1970-  yilda  uchirilgan  ―Venera-7‖  ning 

qo‘ndiruvchi apparati muvaffaqiyat bilan Venera sirtiga ohista qo‘ndirildi va 23 

minut davomida undagi atmosferaning bosimi, temperaturasi va tarkibiga tegishli 

ma'lumotlarni  o‘lchab  turdi.  Ayniqsa,  1975-  yil  oktabrida  Veneraga  sayohatga 

yo‘l  olgan  ―Venera-9‖  va  ―Venera-10‖  lar  sayyorani  o‘rganish  tarixida  muhim 

o‘rin  tutadi.  Bu  ikkala  stansiya  planetaning  birinchi  sun'iy  yo‘ldoshlari 

orbitalariga  chiqarilib,  ularning  qo‘ndiriluvchi  apparatlari  planeta  sirtining 

bevosita  olingan  birinchi  tasvirlarini  Yerga  uzatdi.  Shuningdek,  bu  apparatlar 



 

planetaning  sirt  tuprog‘ida  tabiiy  radioaktiv  elementlarning  miqdorini, 



shamolning  tezligini,  atmosferadagi  suv  bug‘larining  miqdorini,  planeta  sirtiga 

tegishli  temperatura,  bosim  va  yoritilganlikni  o‘lchadilar.  1978-  yili  esa  ―Tong 

yulduzi‖  tomon  ―mehmonga‖  to‘rtta  avtomatik  stansiya  yo‘lga  chiqdi.  Bulardan 

ikkitasi  sobiq  Ittifoqning  ―Venera-ll‖  va  ―Venera-12‖  stansiyalari  boisa,  qolgan 

ikkitasi  AQSH  ning  ―Pioner-Venera-l‖  va  ―Pioner-Venera-2‖  stansiyalaridir. 

―Venera-ll  va  12‖  va  ―Pioner-Venera-l  va  2‖  stansiyalarning  qo‘ndiruvchi 

apparatlariga o‘rnatilgan kompleks ilmiy  apparatlar  planeta atmosferasining gaz 

va  bulutli  komponentalariga  tegishli  kimyoviy  tarkibini,  planetaning  bulutli 

qatlami strukturasini va zarrachalari konsentratsiyasini aniqladi.  

 

 




Download 1,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   29




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish