Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

менга: Эй Анас, кўзингни сажда қиладиган жойингга қарат”, деганлар” (Байҳақий ривоят 
қилган). 
Ибодат чоғида сажда ўрнига қараш, кўзнинг ундан нарига ўтиб кетмаслиги хушуъга, 
камтарликка яқиндир. Агар ѐнга, олдинга назар ташланса, хаѐл бўлинади. 
Фиқҳ китобларида келтирилишича, қиѐмда турганда саждагоҳга, рукуъда оѐқлар орасига, сажда 
пайтида бурун учига, ташаҳҳудда ўтирганда кўкракка қараш мустаҳабдир
155
. 
152
Манба: Абул Ало Муборакфурий, “Туҳфатул аҳвазий”. 
153
Ҳоким “Мустадрак”да, Байҳақий “Ас-сунанул кубро”да ривоят қилган. Ривоят санади саҳиҳ. 
154
Ҳоким “Мустадрак”да саҳиҳ санад билан ривоят қилган. 
155
Абу Ҳанифа, Шофеий, Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳим мазҳабида намозхон сажда ўрнига қараб 
туриши мустаҳаб саналади. Бироқ Молик ибн Анасга кўра, намозда қибла тарафга қаралади (Манба: Абулҳасан 
Муборакфурий, “Миръотул мафотиҳ шарҳу мишкотил масобиҳ”). 

---

77 
ِْيرَػبُّزلا ِنْب ِىَّللا ِدْبَع ْنَع
ُللا َيِضَر
ُىْهَع
ُىَّفَك َعَضَس ِدُّمََِّتلا ِفِ َدَعَػق اَذِإ َف َك َ َّلَسَس ِىْهَلَع ُىَّللا ىَّلَص ِىَّللا َؿوُسَر َّفَأ
ْسُهْلا ِوِذِخَف ىَلَع ىَرْسُهْلا
َل ِةَب َّبَّسل ِب َر َشَأَس ىَر
ُىَتَر َشِإ ُوُرَصَب ُزِس َُي
.
َر َس
ُوا 
َّهلا
َس
ِئ 
ُّي 
َس َأ
َْحْ
ُد 
ْػهَػبْلاَس
ُّيِوَم
َس
َس َه
ُد ُو
َص
ِح
ٌحه
.
Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи 
ва саллам ташаҳҳудда ўтирганларида чап қўлларини чап тиззаларига қўярдилар, кўрсаткич 
бармоқлари билан ишора қилардилар, нигоҳлари ишораларидан ўтиб кетмасди (Насоий, Аҳмад, 
Байҳақий ривоят қилган. Ривоят санади саҳиҳ). 
Намозхон қаъдада ўтирганида нигоҳи кўрсаткич бармоғидан нарига ўтиб кетмаслиги 
суннатдир. Киши ташаҳҳудда ишораи саббоба қилиш билан тавҳидни, ихлосни ният қилади. Ҳанафий 
мазҳаби уламоларидан бўлмиш Ҳалвонийга кўра, “Лаа илааҳа иллаллоҳу” деганда кўрсаткич 
бармоқни кўтариб ишора қилинади, “иллаллоҳ”да туширилади. Бунда бармоқни кўтариш инкор этиш, 
тушириш тасдиқлаш маъносини билдиради. Ибн Раслон айтишича, бу билан Аллоҳнинг яккаю 
ягоналиги банда эътиқодида, сўзида, ҳаракатида жамланади
156
. 
Гоҳида киши кўзини юмиб намоз ўқиса, хушуъ кучайгандек, очса, намоздан чалғигандек 
бўлади. Ваҳоланки, кўзни очиб намоз ўқиш суннатдир. Кўзни юмиш эса, кишини ана шу суннат 
савобидан маҳрум этади. Шунинг учун уламолар намозда кўзни юмишни макруҳ санашган. Лекин бир 
гуруҳ уламолар бунга рухсат беришган. Масалан, кўзни очиб туриш хушуъга тўсқинлик қилса, қибла 
тарафда хаѐлни чалғитувчи нарсалар бўлса, кўзни юмиб намоз ўқишнинг ҳечқиси йўқ. Аммо кўзни 
очиш хушуъга халал бермаса, шуниси афзал. Чунки бу суннатга мувофиқдир
157
.