Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Фуқаролик ва сиёсий.
• Иккинчи авлод (XX аср ўрталари)
Ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқлар
• Учинчи авлод (XX асрнинг 70­йиллари.) Жамо-
авий ҳуқуқлар 
Ижтимоий муносабатлар соҳаси бўйича
• Фуқаролик
• Сиёсий
• Иқтисодий
• Ижтимоий
• Маданий
Ижтимоий тартибга солувчи нормаларга 
тегишлилиги бўйича
• Табиий
• Ахлоқ нормалари
• Ижобий
• Ёзилган ҳуқуқлар, ҳуқуқий нормалар
Шахснинг сиёсий­ҳуқуқий мақоми 
бўйича
• Инсон ҳуқуқлари
• Ҳар бир индивид ҳуқуқи
• Фуқаро ҳуқуқи
• Давлат билан мустаҳкам алоқадаги шахс ҳуқуқи
Субъектнинг алоҳидалаштирилганлик 
даражаси бўйича
• Индивидуал
• Алоҳида инсон ҳуқуқи
• Жамоавий
• Ижтимоий гуруҳлар ҳуқуқи
Махсус субъектлилик бўйича
• Қочоқлар ҳуқуқ
• Аёллар ҳуқуқи
• Бола ҳуқуқ
• Ногиронлар ҳуқуқи
• Апатридлар ҳуқуқи
• Қуролли мажоролардаги шахс ҳуқуқи
• Маҳкумлар ҳуқуқи
• Меҳнаткаш мигрантлар ҳуқуқи ва бошқалар.
Конституциялар ва халқаро нормаларда 
бириктирилганлиги ва универсаллиги 
бўйича
• Инсоннинг асосий (конституциявий) ҳуқуқлари
• Ишлаб чиқилган (асосий бўлмаган) ҳуқуқлар
Вақтинча чекланганлик имконияти 
бўйича
• Мутлақ
• Нисбий
Инсон ҳуқуқ ва эркинликларни 
таъминлашда давлатнинг роли бўйича
• Салбий (негатив)
• Ижобий (позитив)

---

211
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БУЙИЧА ХАЛКАРО ҲУЖАТЛАР
1­илова
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ УМУМЖАҲОН ДЕКЛАРАЦИЯСИ
Бош Ассамблеянинг 1948 йил 10 декабрдаги
217 А (III)-резолюцияси билан қабул қилинган ва эълон қилинган
МУҚАДДИМА
Инсоният оиласининг ҳамма аъзоларига хос қадр­қиммат ва уларнинг тенг, 
ажралмас ҳуқуқларини тан олиш эркинлик, адолат ва ялпи тинчлик асоси 
эканлигини эътиборга олиб;
инсон ҳуқуқларини менсимаслик ва уни поймол этиш инсоният виждони 
қийналадиган ваҳшиёна ишлар содир этилишига олиб келганини, кишилар сўз 
эркинлиги ва эътиқод эркинлигига эга бўладиган ҳамда қўрқув ва муҳтожликдан 
ҳоли шароитда яшайдиган дунёни яратиш инсонларнинг эзгу интилишидир 
деб эълон қилинганлигини эътиборга олиб;
инсон охирги чора сифатида зулм ва истибдодга қарши исён кўтаришга маж-
бур бўлишининг олдини олиш мақсадида инсон ҳуқуқлари қонун кучи билан 
ҳимоя этилиши зарур эканлигини эътиборга олиб; халқлар ўртасида дўсто на 
муносабатларни ривожлантиришга кўмаклашиш зарурлигини эътиборга олиб;
Бирлашган Миллатлар халқлари инсоннинг асосий ҳуқуқларига, шахснинг 
қадр­қимматига, эркак ва аёлнинг тенг ҳуқуқлилигига, ўз эътиқодларини Низомда 
тасдиқлаганликлари ҳамда янада кенгроқ эркинликда ижтимоий тараққиёт ва турмуш 
шароитларини яхшилашга кўмаклашишга аҳд қилганликларини эътиборга олиб;
аъзо бўлган давлатлар Бирлашган Миллатлар Ташкилоти билан ҳамкорликда 
инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ялпи ҳурмат қилиш ва унга риоя 
қилишга кўмаклашиш мажбуриятини олганлигини эътиборга олиб;
мазкур ҳуқуқлар ва эркинликларнинг характерини ялпи тушуниш ушбу 
мажбуриятларнинг тўлиқ адо этилиши учун ката аҳамиятга эга бўлишини