Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Ижтимоий ҳуқуқлар
1) ижтимоий таъминотга 
бўлган ҳуқуқ;
2) мақбул ҳаёт даража-
сига, руҳий ва жисмоний 
соғлом бўлишга бўлган 
ҳуқуқ;
3) руҳий ва жисмоний 
соғлом бўлишнинг энг 
юқори даражасига эри-
шишга бўлган ҳуқуқ;
4) уй­жой ҳуқуқи;
5) тиббий ёрдам олишга 
бўлган ҳуқуқ;
6) таълим олиш ҳуқуқи.
Маданий ҳуқуқлар
1) таълим олиш ҳуқуқи;
2) маданий қадриятлардан 
фойдаланишга бўлган 
ҳуқу­қи;
3) жамиятнинг маданий 
ҳаё­тида эркин иштирок 
этиш ҳуқуқи;
4) ижод қилиш ҳуқуқи;
5) илмий тараққиёт нати-
жа лари дан фой да ла-
нишга ва уларни амалий 
қўллашга бўлган ҳуқуқ
УЧИНЧИ АВЛОД ҲУҚУҚЛАРИ
Жамоавий ҳуқуқлар
1) тараққий этишга бўлган ҳуқуқ; 2) хавфсизлик ва тинчликка бўлган ҳуқуқ; 3) соғлом 
атроф­муҳитга бўлган ҳуқуқ; 4) озчиликлар ҳуқуқлари
6
5
4
3
2
1

---

204
21­чизма
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ ПРИНЦИПЛАРИНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ
УНИВЕРСАЛ — ҳар 
қандай вазиятда барча 
инсонларга тааллуқли;
ТАБИИЙ — улар инсон 
бўлганликлари сабабли, 
туғилганидан бошлаб 
тегишли;
АЖРАЛМАС — 
ушбу ҳуқуқлардан 
ўзбошимчалик билан 
маҳрум этишнинг мум-
кин эмаслиги 
22­чизма
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИНИ ЧЕКЛАШ
Инсон ҳуқуқлари 
фақатгина қонун 
билан, жамоат хавф-
сизлиги, ахлоқ 
қоидалари, бошқа 
инсонларнинг соғлиги 
ва ҳуқуқларини таъ-
минлаш учун зарурий 
даражадагина чекла-
ниши мумкин.
ҲАР ҚАНДАЙ ШАРОИТЛАРДА
ҲАМ ЧЕКЛАНИШИ
МУМКИН БЎЛМАГАН
ҲУҚУҚЛАР МАВЖУД:
ТЕНГЛИК ҲУҚУҚИ
ҚИЙНОҚ, МУОМАЛА ВА ЖАЗО-
ЛАШНИНГ ШАФ-ҚАТСИЗ, КАМСИ-
ТУВЧИ ТУРЛАРИДАН ҲОЛИЛИК
ҚУЛЛИКДАН ҲОЛИЛИК
ЭРКИН ФИКРЛАШ ҲУҚУҚИ
АДОЛАТЛИ СУДГА БЎЛГАН ҲУҚУҚ

---

205
23­чизма
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИДА ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ
Инсон ҳуқуқлари —  бу инсонга аниқ ҳаётий стандартларни таъминлаб берув-
чи ижтимоий имкониятлардир. Қоида сифатида инсон ҳуқуқлари таърифи ости-
да табиий, ажралмас, инсонга туғилгандан бошлаб тегишли бўлган ҳуқуқлар 
тушунилади
Шахсий ҳуқуқлар
Инсонга био­мавжудот сифатида 
тегишли бўлган ҳуқуқлар
Ҳаётга бўлган ҳуқуқ; эркинлик 
ва шахсий дахлсизликка бўлган 
ҳуқуқ; қадр­қимматга бўлган ҳуқуқ; 
фуқароликка бўлган ҳуқуқ; суд 
ва қонун олдида тенгликка бўлган 
ҳуқуқ; виждон эркинлиги; ёзишма-
лар ва телефон сўзлашувларининг сир 
сақланиши
24–31 моддалар
Сиёсий ҳуқуқлара
Фуқаронинг мамлакат сиёсий ҳаётида 
иштирокини таъминлаб берувчи 
ҳуқуқлар
Давлат ҳокимият вакиллик орган-
ларигасайлаш ва сайланиш ҳуқуқи; 
эркин фикрлаш ҳуқуқи, сўз 
ва эътиқод; касаба уюшмаларига, 
сиёсий партиялар ва бошқа жамоат 
ташкилотларига бирлашиш ҳуқуқи, 
оммавий ҳаракатларда иштирок этиш 
ҳуқуқи
21–23, 32–35, 117­моддалар
Иқтисодий ҳуқуқлар
Ишлаб чиқариш, ишчи кучи, 
истеъмол маҳсулотларини эркин 
тақсимлашнинг қонуний имконият-
лари
Мулкдор бўлиш ҳуқуқи; мерос 
ҳуқуқи; меҳнат қилиш ҳуқуқи; ишни 
эркин танлаш; дам олиш; ишсизлик-
дан ҳимояланиш ва бошқалар
36­38 моддалар
Ижтимоий ҳуқуқлар
Тўла тўкис ва лойиқ ҳаётга бўлган 
ҳуқуқ
Қариганда, меҳнат қобилиятини, 
шунингдек боқувчисини йўқотганда 
ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқи; 
таълим олиш ҳуқуқи; тиббий ёрдам 
олиш ҳуқуқи ва бошқалар.
39­41 моддалар