Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Иқтисодий кафолатлар
Ҳуқуқий кафолатлар —
фуқаролар учун мустаҳкамлаб 
қўйилган ҳуқуқ ва эркинликларини 
ҳақиқий амалга оширишни таъмин-
лаб беришга ёрдам берувчи услуб 
ва шароитлар, юридик воситалар
Моддий кафолатлар — ташкилот-
ларда ҳимоя воситалари ва техник 
воситалар билан таъминланганлик
Ижтимоий кафолатлар — маъ-
лум гуруҳий инсонларни қўллаб­
қувватлаш борасидаги давлат 
дастурлари
Мафкуравий кафолатлар гаран-
тии — мазкур давлатда устун 
ҳисобланган ғоялар соҳасидаги шаро-
итлар (мафкуравий плюрализм)

---

192
6­чизма
Кафолатларнинг юридик меха-
низмининг мазмуни ва таснифи:
1. Инсон ҳуқуқлари ва эркин-
ликларини бузиши мумкин 
бўлган тақиқлар ва чеклаш-
ларни ҳуқуқий нормалар-
да мустаҳкамлаб қўйилиши: 
(Ўзбекистон Республикаси Кон-
ституциясининг 18­моддаси)
2. Фуқаролар томонидан ўз 
ҳуқуқ ва эркинликлари-
ни тўсқинликларсиз амал-
га оширишлари бўйича дав-
лат органлари, мансабдор шах-
слар ва бошқа субъектларнинг 
мажбурияти Ўзбекистон Респу-
бликаси Конституциясининг 
43­моддаси)
3. Фуқароларнинг ҳуқу­қий 
мақомини амалга ошириш 
ва ҳимоя қилиши учун мах-
сус кўзда тутилган ҳуқуқларни 
мустаҳ­камлаб қўйилган норма-
лар (шикоят қилиш ҳуқуқ, судга 
мурожаат қилиш ва бошқалар)
4. Фуқаролар ҳуқуқ­ларини буз-
ганлик учун юридик жавобгар-
лик.
5. Инсон ҳуқуқларини таъминлаб бериш ва улар-
ни ҳимоя қилишга қаратилган тегишли дав-
лат ва жамоат органлари ва мансабдор шах-
слар фаолиятини ҳуқуқий аҳамиятга эгалиги: 
қонунийликга риоя қилиниши устидан назорат 
қилиш (прокуратура)
• ирқи, миллий келиб чиқиши белгилари бўйича камситишларни тақиқлаш (Ўзбекистон 
Республикаси Конституциясининг 18­моддаси)
• фақат суднинг қарори билангина қамоққа олишга ва ушлаб туришга ёки қамоқда ушлаб 
туришга рухсат бериш (Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 25­моддаси)
• фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларига қарши чиқадиган сиёсий 
партияларни тузиш ва фаолиятини тақиқлаш (Ўзбекистон Республикаси Конститу-
циясининг 57­моддаси)
• мажбурий меҳнатни тақиқлаш (Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 37­мод-
даси)
• инсонга нисбатан қийноқ, зўравонлик ёки шафқатсиз, инсонийликка зид муомала 
қилишни тақиқлаш

---

193
7­чизма